Các nhà tâm lý và giáo dục có các bài kiểm tra tiêu chuẩn để đánh giá trí thông minh, khả năng nhận thức của một người. Tuy nhiên, người có trí tuệ, trí thông minh cao không nhất thiết phải là một nhà bác học.
Có những thiên tài âm nhạc luôn mắc lỗi chính tả, hay một nhà ngôn ngữ học xuất sắc lại gặp khó khăn với phân số. Vậy làm sao để xác định trí thông minh nói chung của một người?
Tiến sĩ Howard Gardner, một nhà tâm lý học và là giáo sư khoa học thần kinh tại Đại học Harvard đã phát triển lý thuyết Đa trí tuệ (MI), MI đưa ra 8 loại trí thông minh cụ thể như sau:
1. Không gian
Là khả năng khái niệm và thao tác tại các mảng không gian lớn như một phi công hay thủy thủ, hoặc bằng cách tạo lập nên không gian như một kiến trúc sư hoặc người chơi cờ vua.
Để lái được một chiếc máy bay trong một không gian bao la, đòi hỏi phi công phải có một trí tuệ nhất định.
2. Vận động thân thể
Là khả năng sử dụng toàn bộ cơ thể hoặc một bộ phận của cơ thể để giải quyết vấn đề hoặc tạo ra sản phẩm (vận động viên, vũ công...).
3. Âm nhạc
Nhạy cảm với ý nghĩa của giai điệu, cường độ, âm sắc... có thể dẫn đến khả năng ca hát, chơi nhạc cụ hay sáng tác (ca sĩ, nhạc sĩ, nhạc công...).
Ca sĩ là người có khả năng điều chỉnh được cao độ, nhịp điệu...
4. Ngôn ngữ
Nhạy cảm với ý nghĩa của từ, thứ tự các từ, âm thanh, nhịp điệu, biến tố... (nhà thơ, nhà ngôn ngữ học...).
5. Logic toán học
Nhà khoa học là trường hợp cụ thể nhất để đánh giá trí thông minh
Có khả năng khái niệm hóa các mối quan hệ hợp lý giữa các ký hiệu hoặc hoạt động (nhà khoa học, nhà toán học).
6. Ngoại giao
Có khả năng tương tác hiệu quả với người khác, nhạy cảm với tâm trạng của những người xung quanh, cảm xúc, tính khí và hành động của họ (ngoại giao, thương thuyết...).
7. Cá nhân
Nhạy cảm với cảm xúc của chính mình, biết tự đặt mục tiêu và lập kế hoạch. Trí thông minh cá nhân không được đặt trong một trường hợp cụ thể mà là mục tiêu của bản thân mỗi người trong xã hội hiện đại phức tạp.
8. Tự nhiên
Có khả năng phân biệt mối tương quan giữa thế giới tự nhiên (nhà phân loại).
Thật không may là suy nghĩ cũng như lý thuyết này của Gardner đã không được chấp nhận rộng rãi trong giới học thuật bởi người ta cho rằng nó chủ quan và tùy tiện. Song, cũng không thể phủ nhận đây là một lý thuyết tuyệt với để nhận xét, đánh giá về những người trong cuộc sống của chúng ta.
Trịnh Dung
Theo Infonet/Mnn