Theo các cụ cao niên ở xứ Quảng, món bánh tráng cuốn thịt heo có từ hàng trăm năm nay và dường như là món ăn quen thuộc hằng ngày của nhiều người dân vùng Quảng Nam - Đà Nẵng.
Để có món bánh tráng cuốn thịt heo thật ra cũng rất đơn giản, nhà nào ở quê cũng làm cũng được. Tuy nhiên, muốn làm cho bữa ăn ngon đòi hỏi người chế biến phải tinh tế trong từng khâu chọn thịt, luộc thịt, làm rau sống, mắm chấm...
Theo chị Nguyễn Thu Thảo (ở Đại Lộc, Quảng Nam), thường thì heo được mổ lấy thịt ngon nhất là loại nặng từ 45-50 ký trở lên, rồi chọn phần mông có mỡ nạc đan xen hoặc thịt ba chỉ (cũng tùy vào người ăn thích mỡ hay nạc). Muốn có thịt heo ngon thì chọn heo cỏ, heo mắm cái, heo mọi... để làm. Đây là loại heo được nuôi bằng rau lang, cây chuối xét, cám gạo… nên sẽ cho thịt thơm, mềm, ngọt và không quá béo.
Đầu tiên là món thịt heo luộc, phần quan trọng nhất của món ăn này. Để miếng thịt luộc được ngon thì việc luộc thịt cũng phải được chú ý nhiều khâu. Miếng thịt được xẻ ra từng khổ vừa, rửa sạch, sau đó cho vào nồi nước luộc. Để có mùi vị thơm ngon, cho thêm vào nồi nước ít muối, bột ngọt. Khi luộc thịt phải canh lửa vừa (không to hay nhỏ quá) sao cho thịt không chín nhanh quá hay chậm quá. Thịt luộc ra phải có phần mỡ thật trong, phần nạc luôn giữ được màu hồng, mềm và thơm là đạt yêu cầu.
Sau khi thịt chín vớt ra, thái thịt đều tay (không dày hay mỏng quá), thái từng lát với kích cỡ khoảng 20x60 tùy sở thích mỗi người, rồi sắp lên đĩa. Đặc biệt, khi thái thịt cần phải giữ được sự kết nối giữa ba phần, da, mỡ và nạc để khi ăn cảm nhận được vị dai ngọt của nạc, phần béo của mỡ và sừn sựt của da nên không có cảm giác ngán.
Công đoạn không kém phần quan trọng và góp phần cho món ăn ngon hơn chính là sự góp phần của các loại rau. Rau sống được chọn có sự kết hợp của nhiều hương vị khác nhau, như cải xanh, xà lách, húng quế, diếp cá, hành lá, rau thơm, rau đắng, giá, dưa leo, chuối chát...
Bánh tráng để cuốn thịt và rau phải là loại loại bánh tráng phơi nắng còn dẻo thơm mùi gạo, độ dày vừa phải, khi cắn vào rất mềm nhưng dai nên không bị rách, và khi cuốn không bị bể nát.
Chén nước để chấm thường được người ta dùng là mắm nêm, hay mắm cái (cá cơm đem muối chín thành mắm), pha chế thêm gừng, tỏi và ớt băm nhuyễn, rồi khi ăn vắt thêm miếng chanh vào tạo vị chua để giảm bớt mùi mắm…
Để ăn món bánh tráng cuốn thịt heo thì phải dùng tay mới đúng điệu. Trải bánh tráng lên lòng bàn tay, bốc rau sống rải đều theo chiều ngang của bánh, tiếp đến là gắp miếng thịt để cùng chiều rau, cuốn trên cái bánh cuốn thành cuộn tròn dài. Chấm mắm rồi thưởng thức. Chậm rãi thưởng thức từng miếng bánh, cảm giác sựt sựt của bánh tráng, thịt hòa cùng các vị chua, cay, đắng, chát, ngọt từ rau sống, mắm cái ... ta mới cảm nhận hết được cái độc đáo của món ăn này.
Bánh tráng cuốn thịt heo với mùi vị và cách ăn độc đáo, đặc trưng đã làm nên sự hấp dẫn riêng cho nét văn hóa ẩm thực độc đáo của người dân xứ Quảng.