70-75% các trường hợp
u não là u nguyên phát, có nhiều nguồn gốc khác nhau (mô não, màng não, dây
thần kinh sọ, mạch máu, tuyến yên...). Còn lại là các ca u thứ phát do
ung thư nơi khác di căn đến. Trừ ung thư tế bào đáy của da, tất cả các loại ung thư (đặc biệt là phế quản và vú) đều có khả năng lan tràn đến não.
U não là căn bệnh không hề hiếm gặp. Ở Mỹ, trong thập niên 90, mỗi năm có gần 400.000 ca tử vong do ung thư, trong đó có 8.500 trường hợp u nguyên phát của mô não. Tại khoa Ngoại thần kinh Bệnh viện Nhân Dân 115 (TP HCM), từ năm 1993 đến năm 2000 có 251 ca u não được phẫu thuật.
Việc điều trị u não sẽ khả quan hơn nếu
bệnh nhân được phát hiện và điều trị sớm. Các
triệu chứng thường gặp bao gồm:
1. Nhóm triệu chứng tăng áp lực nội sọ
- Nhức đầu: Thường lan tỏa, âm ỉ, nhức nhiều hơn vào buổi sáng sớm, mỗi khi đau nhiều thường kèm theo buồn nôn hoặc nôn. Thuốc giảm đau thường chỉ hiệu quả ở giai đoạn đầu. Về sau, triệu chứng
nhức đầu tăng lên liên tục,
thuốc giảm đau ít còn tác dụng.
- Nôn mửa: Lúc đầu chỉ buồn nôn khi nhức đầu tăng, về sau thường xuyên hơn và có thể nôn vọt. Nôn thường xảy ra buổi sáng, khi bụng còn rỗng, không có dấu hiệu báo trước; sau khi nôn xong có cảm giác bớt nhức đầu.
- Phù gai thị giác: Do rối loạn huyết động học (nguyên nhân là áp lực trong sọ tăng quá cao), về sau có thể dẫn đến xuất tiết, xuất huyết ở gai thị và ở võng mạc, thị lực giảm dần. Muốn
chẩn đoán phù gai thị phải dùng đèn soi đáy mắt.
- Động kinh: Do ảnh hưởng áp lực cao trong sọ.
- Các rối loạn về tâm thần: Bệnh nhân trở nên lãnh đạm, thờ ơ, trí nhớ giảm dần. Ở giai đoạn nặng, bệnh nhân trở nên kém tỉnh táo, tri giác giảm, cuối cùng có thể đi vào hôn mê.
2. Nhóm triệu chứng thần kinh khu trú
- Giảm chức năng: Yếu hay liệt nửa người.
- Động kinh: Cục bộ hoặc cơn toàn thể...
Các triệu chứng lâm sàng của u não ít xuất hiện đầy đủ cùng một lúc mà thường rất rời rạc, khiến ta dễ lầm với các bệnh khác. Vì vậy, phải đến bác sĩ chuyên khoa nội và ngoại thần kinh ngay khi thấy có một số triệu chứng bất thường như nhức đầu nhiều ngày mà không có nguyên nhân rõ rệt (như cảm sốt, viêm mũi, viêm xoang), lại có nôn mửa,
động kinh... Thầy thuốc thường phải khám đi khám lại nhiều lần ở những thời điểm xa nhau, truy tìm và tập hợp các triệu chứng, đồng thời vận dụng thật sớm các xét nghiệm về hình ảnh học mới chẩn đoán kịp thời các u não.
Nếu chỉ đi khám khi các triệu chứng lâm sàng thật đầy đủ thì khối u đã quá lớn, chèn ép các cấu trúc quan trọng trong não. Lúc này, việc phẫu thuật gặp nhiều khó khăn và dễ xảy ra biến chứng.