v
Vai trò của kẽm trong
cơ thể
Kẽm kích thích hoạt động của khoảng 100 enzyme, là những
chất xúc tác phản ứng sinh hoá trong cơ thể. Kẽm giúp phát triển và duy trì
hoạt động hiệu quả của hệ thống miễn dịch, làm vết thương mau lành, giúp bảo vệ
vị giác, khứu giác và cần thiết cho sự tổng hợp DNA. Thiếu kẽm, sự chuyển hoá
của các tế bào vị giác bị ảnh hưởng, gây biếng ăn do rối loạn vị giác.
Bổ sung kẽm cho trẻ bị suy dinh dưỡng thấp còi (kém phát
triển về chiều cao), có tác dụng phục hồi rõ rệt cả về tốc độ phát triển chiều
cao và cân nặng, làm tăng nồng độ hormon IGF-1, một yếu tố tăng trưởng quan
trọng của cơ thể. Các nghiên cứu trên động vật cho thấy, có hiện tượng gián
đoạn quá trình nhân đôi của các tế bào phôi trong thời kỳ bào thai, dẫn đến
khiếm khuyết về sự tăng trưởng của bào thai và tỷ lệ quái thai cao ở các động
vật chịu chế độ ăn thiếu kẽm trong thời kỳ mang thai. Theo nghiên cứu của tác
giả Castillo – Duran, việc bổ sung kẽm cho trẻ sinh nhẹ cân cho thấy có sự tăng
trưởng tốt về chiều cao và cả cân nặng trong sáu tháng đầu đời.
Không chỉ có tác dụng với thể chất, tình trạng thiếu kẽm còn
ảnh hưởng xấu đến tinh thần, làm dễ nổi cáu. Nguyên nhân do kẽm giúp vận chuyển
canxi vào não, mà canxi là một trong những chất quan trọng giúp ổn định thần
kinh.
Dấu hiệu trẻ thiếu
kẽm
Dấu hiệu thường thấy là ăn không ngon, vị giác bất thường,
rụng tóc, tiêu chảy kéo dài, thương tổn ở da và mắt, chậm lớn, cơ quan sinh dục
chậm trưởng thành và bất lực. Thiếu kẽm cũng gây sụt cân, thiếu máu, chậm lành
vết thương và kém minh mẫn. Một số người xơ gan bị thiếu kẽm do không giữ được
kẽm.
Dấu hiệu sinh hoá của tình trạng thiếu kẽm bao gồm giảm nồng
độ kẽm trong huyết thanh (<70 mcg/dl="" hay=""><10,7 micromol/l),="" giảm="" alkaline="" phosphatase,="" alcohol="" dehydrogenase="" trong="" võng="" mạc="" (mắt="" kém="" về="" đêm),="" giảm="" testosterone="" trong="" huyết="" tương="" và="" suy="" giảm="" chức="" năng="" hoạt="" động="" của="" tế="" bào="" lymphô="" t,="" giảm="" tổng="" hợp="" chất="" tạo="" keo="" (collagen)="" từ="" đó="" vết="" thương="" không="" liền="" được,="" và="" giảm="" hoạt="" động="" của="" rna="" polymerase="" trong="" nhiều="">
Nhu cầu hấp thu
Đã có nhiều công trình nghiên cứu chứng minh kẽm là một vi
khoáng có vai trò quan trọng đặc biệt cho phát triển chiều cao, cơ bắp, thần
kinh và miễn dịch của trẻ những năm đầu đời.
Nhu cầu kẽm ở trẻ dưới một tuổi vào khoảng 5mg/ngày, ở trẻ 1
– 10 tuổi khoảng 10mg/ngày, thanh thiếu niên và người trưởng thành khoảng
15mg/ngày đối với nam và 12mg/ngày đối với nữ, phụ nữ mang thai cần 15mg/ngày,
cho con bú sáu tháng đầu cần 19mg và cho con bú lúc 6 – 12 tháng cần 16mg kẽm
mỗi ngày.
Lượng kẽm được hấp thu khoảng 5mg/ngày, chủ yếu tại tá và
hỗng tràng, một ít tại hồi tràng. Trong điều kiện chuẩn, tỷ lệ hấp thu khoảng
33%. Giảm bài tiết dịch vị ở dạ dày, nhiều sắt vô cơ, phytate (có nhiều trong
ngũ cốc thô, đậu nành và các thực phẩm giàu chất xơ) có thể làm giảm hấp thu
kẽm. Canxi làm tăng bài tiết kẽm, không nên uống cùng lúc với kẽm. Để tăng hấp
thu kẽm, nên bổ sung cùng với thức ăn giàu vitamin C.
Thức ăn nhiều kẽm là: tôm đồng, lươn, hàu, sò, cá chép, gan
heo, sữa bột tách béo, thịt bò, lòng đỏ trứng, cùi dừa già, các hạt có dầu,
khoai lang, ổi, rau mùi tàu, củ cải… Trẻ nhũ nhi nên cố gắng cho bú mẹ vì kẽm
trong sữa mẹ dễ hấp thu hơn nhiều so với sữa bò. Lượng kẽm trong sữa mẹ ở tháng
đầu tiên là cao nhất (2 – 3 mg/lít), sau ba tháng thì giảm còn 0,9mg/l. Lượng
kẽm mà người mẹ mất qua sữa trong ba tháng đầu ước tính 1,4mg/ngày. Do đó,
người mẹ cần ăn nhiều thực phẩm giàu kẽm để có đủ cho cả hai mẹ con.
Theo BS.CK2. Nguyễn Thị Thu Hậu
Sài gòn tiếp thị