Hàng năm, thường vào cuối mùa hè và sang thu, ở tất cả các vùng miền, đặc biệt vùng rừng núi. Có nhiều trường hợp bị ong đốt và nhiễm độc nặng nề, chữa trị phức tạp, tốn kém, thậm chí tử vong do không biết cách sơ cứu ong chích kịp thời.
Nhận dạng các loài ong
Nước ta có nhiều loại ong, các loại ong thường gây nhiễm độc là ong vò vẽ, ong bắp cày, ong mật và một số ong chưa rõ loại ở các vùng rừng núi. Các loại ong vò vẽ, ong bắp cày và một số loại ong vùng rừng núi rất độc và nguy hiểm.
Ong mật
Để sơ cứu ong chích hiệu quả, cần nhận biết loài ong đã tấn công mình thuộc loài nào, có nguy hiểm hay không
Đốt bàn chân sau cùng (chân thứ 3) to lên và mang theo cục phấn hoa (giỏ phấn), khi đốt để lại ngòi, tổ có mật. Ong khoái (ong gác kèo) làm tổ to trên cành cây cao, vách đá, tổ treo xuống như bọng nước, ong to, rất dữ tợn. Nước ta hiện có 5 loài ong bản địa (ong nội, ong khoái, ong ruồi đỏ, ong ruồi đen và ong đá) và ong nhập từ nước ngoài. Nói chung ong mật hiền (trừ ong khoái).
Ong vò vẽ, ong bắp cày
Ong vò vẽ (ong bồ vẽ, ong mặt quỷ) làm tổ trên cây, mái nhà, cột,…tổ có hoa văn như vân gỗ, hình bầu nậm hoặc hình khối lớn chỉ có một lỗ để ong ra vào. Loài này khá hung dữ. Ong bắp cày (ong mặt ngựa, ong đất, ong bù trình) làm tổ dưới mặt đất, thường dùng tổ mối đã bỏ đi, hốc đất, người đi rừng dễ dẫm phải. Ong rất to, có thể cỡ ngón tay, rất hung dữ. Các ong này khi đốt không để lại ngòi và một con có thể đốt nhiều nốt.
Khi sơ cứu ong chích, nếu là ong vò vẽ, tổ ong có hoa văn như vân gỗ,... thì cần đến gặp bác sĩ ngay
Cách sơ cứu nhanh khi bị ong chích
Theo các bác sĩ chuyên khoa chống độc, khi bị ong đốt, nếu không được cấp cứu kịp thời, một số trường hợp nạn nhân có thể chết ngay trong 30 phút đầu tiên. Nguy cơ tử vong không tùy thuộc vào lượng nọc ong mà tùy thuộc vào cơ địa, sự phản ứng của cơ thể mỗi người. Điều này đồng nghĩa với chỉ một con ong cũng có thể làm chết người.
Khi bị ong đốt, nạn nhân tuyệt đối phải nhanh chóng sơ cấp cứu và đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám. Nạn nhân chỉ cần nhận dạng con ong đã đốt mình để cung cấp cho bác sĩ biết, tìm hướng điều trị hợp lý, không nên tự mình phán đoán rồi xem thường bệnh trạng mà dẫn đến những nguy cơ khó lường.
Khi bị ong tấn công, người bị nạn phải hết sức bình tĩnh, trước tiên cần che vùng đầu để không bị đốt, tiếp đến tìm cách dùng tay bới đất cát vung lên để xua đuổi chúng bay đi chỗ khác. Tuyệt đối không dùng nhánh cây, quần áo để xua vì càng xua, ong sẽ càng bu lại tấn công.
Bước đầu tiên để sơ cứu ong chích là dùng nhíp để gỡ kim chích ra
Trước hết phải nhổ ngay kim chích (nếu có). Bình tĩnh và thận trọng dùng nhíp gỡ kim chích ra. Cũng có thể dùng các vật cứng, bằng phẳng như miếng nhôm, bìa cứng hoặc dùng vật có đầu nhọn như mũi dao, đầu kim… thay thế nếu không có nhíp. Tuyệt đối không dùng tay nặn để lấy kim, túi độc vì như thế sẽ tạo điều kiện cho nọc độc lan tỏa và thấm sâu hơn vào cơ thể. Sau đó rửa sạch những chỗ có vết chích bằng xà phòng hoặc dung dịch sát trùng rồi đắp khăn lạnh hay túi chườm nước đá lên vùng sưng nề trong khoảng 15-20 phút để làm giảm đau. Lưu ý không nên đắp trực tiếp nước đá lên chỗ ong đốt. Trong khi sơ cứu, nhanh chóng gọi cấp cứu hoặc đến cơ sở ý tế gần nhất để được điều trị kịp thời.
Theo y học cổ truyền, khi bị ong chích nên dùng các loại cây cỏ chà xát trên vết đốt. Các hoạt chất có trong cây khi gặp nọc ong (bản chất chính là những protein) sẽ tạo thành những “chất kết tủa”, từ đó giúp giải nọc độc. Nếu bị ong vàng (ong nghệ) đốt, dùng đường đen hay giấm chua thoa ngay lên vết thương. Dùng bã trà còn ướt, bất kể nhiều hay ít, chà xát tại chỗ để giúp giảm đau. Cũng có thể lấy rau sam hay lá hẹ giã nhuyễn đắp tại chỗ, hoặc gừng tươi cắt lát chà xát vết thương. Đối với giống ong có độc thì lấy rau dền vò nát, xát vào vết đốt.
Ly Ly (T/h)