Có một số cách phân loại dị vật tai khác nhau, cách phân loại và xử
lý phổ biến là chia theo 2 nhóm: Côn trùng và vật thể.
Mặt khác, cách xử trí trong thời gian trước khi gặp được bác sĩ
chuyên khoa hiệu quả mức nào còn tùy thuộc bệnh nhân/ nạn nhân là người lớn hay trẻ nhỏ.
Trong thực tế chữa trị, dị vật trong tai là bệnh lý (hay nói đúng
hơn là tai nạn) khá thường gặp trong lĩnh vực Tai Mũi Họng, và xảy ra ở trẻ nhỏ nhiều hơn người
lớn.
Mặc dù không phải là bệnh lý nguy hiểm nhưng dị vật trong tai sẽ
gây ra khá nhiều sự khó chịu hoặc thậm chí là khá đau đớn, nếu xảy ra ở trẻ nhỏ thì hầu như chắc
chắn sẽ làm các bậc phụ huynh rất lo lắng và bối rối.
Vậy nếu bản thân hoặc người thân bị dị vật tai thì nên hành động
thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp các bạn có một cái nhìn tổng quan và cách thức xử lý dị vật
trong tai phù hợp để tránh gây thêm tổn thương không đáng có cho tai.
Dị vật là côn trùng
Dị vật tai là côn trùng thì ít gặp hơn (nhưng gây cảm giác kinh
khủng hơn!).
Thủ phạm:
Các loại côn trùng chui vào tai bệnh nhân mà chúng tôi hay gặp ở
các phòng khám là gián, kiến, muỗi, ruồi nhặng, ong ruồi...
Khi chui vào tai, các côn trùng này thường di chuyển, cắn, quẫy
đạp...gây đau đớn, phù nề hoặc chảy máu trong tai, đôi khi có thể gây tổn thương màng nhĩ.
Và khi côn trùng là gián hoặc dế thì các gai nhọn ở chân sẽ có thể
gây rách da ống tai hay tổn thương màng nhĩ.
Xử trí:
Trường hợp đã bị côn trùng chui vào trong ống tai thì cần bình
tĩnh, không chọc ngoáy, khều móc lung tung vì có thể làm côn trùng di chuyển, quẫy đạp mạnh hơn nên
sẽ đau đớn khó chịu hơn.
Cách xử lý đúng là nhỏ cồn hoặc rượu vào tai (không dùng xăng hay
dầu lửa,dễ gây bỏng hoặc gây kích ứng mạnh cho tai). Nồng độ các thứ này sẽ làm côn trùng chui
ngược ra ngoài hoặc bị chết.
Nếu chúng chết trong tai thi dùng bơm tiêm bơm nước sạch vào tai
(hướng đầu bơm lên trần ống tai), dòng nước sẽ di chuyển và đẩy xác côn trùng ra ngoài.
Còn có cách khác là cho bệnh nhân nằm vào phòng tối rồi để 1 nguồn
sáng nhỏ (nến, đèn pin...) bên ngoài tai, theo bản năng, côn trùng sẽ di chuyển về hướng các nguồn
sáng nên sẽ ra ngoài (thực tế cách này hiếm khi sử dụng vì hơi lâu có kết quả!).
Nếu đã làm theo cách trên mà vẫn không lấy được dị vật ra thì còn
cách cuối cùng chắc chắn hiệu quả: Đến gặp bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng gần nhất nhờ họ lấy côn
trùng ra!
Phòng tránh:
Ngoại trừ tai nạn do côn trùng ngẫu nhiên bay lọt vào tai thì chúng
ta có thể phòng tránh bằng cách giữ môi trường sống sạch sẽ, thoáng đãng, sáng sủa.
Hạn chế nằm ngủ dưới đất vì côn trùng thường sống và hoạt động gần
mặt đất, ở nơi tối tăm, ẩm thấp.
Dị vật không phải là côn trùng
Loại này thì thường xuyên gặp hơn. Và xảy ra với trẻ nhỏ nhiều
hơn.
Thủ phạm:
Dị vật loại này có thể do cơ thể tự tạo ra (nút ráy tai, nút biểu
bì ống tai).
Hoặc do người bệnh chủ động đưa từ ngoài vào như khi ngoáy tai bằng
que gòn và đầu gòn bị rơi vào trong tai.
Đặc biệt đối với các trẻ nhỏ, chúng hồn nhiên nhét vào tai của
chúng với đủ mọi thứ trên đời: từ viên giấy nhỏ, mẩu bánh kẹo cho đến hạt đậu, hạt cườm, viên bi
nhỏ, thậm chí là tự đổ cát vô tai...
Xử trí
Với các dị vật to, nằm lấp ló ra ngoài chúng ta đảm bảo gắp, kéo
nhẹ nhàng ra.
Phần lớn trường hợp, dị vật sâu hơn, không dễ dàng kéo hay gắp ra
thì chúng ta không nên cố sức khều móc vì phần nhiều, trong thực tế, là sẽ đẩy dị vật vô sâu thêm
(nhất là các dị vật tròn, trơn).
Hoặc cứ cố khều móc, dị vật di chuyển theo hướng không phù hợp lại
gây tổn thương ống tai, tổn thương màng nhĩ (nếu là dị vật cứng, sắc nhọn).
Đối với trẻ em, chúng sẽ khóc, quẫy đạp nhiều nên khi cứ cố tìm
cách khều móc dị vật thì nguy cơ gây tổn thương nặng thêm cho tai là rất cao!
Có thể xử lý bằng cách bơm nước như đã trình bày ở phần trên (hướng
đầu bơm lên trần ống tai để dòng nước sẽ di chuyển và đẩy dị vật ra ngoài).
Nếu không có kết quả thì tốt nhất là đến gặp BS Tai Mũi Họng để
các bác sĩ lấy dị vật ra càng sớm càng tốt!
Tóm lại, nếu bản thân hoặc trẻ em trong nhà bị tình trạng có dị vật
trong tai dù là dị vật loại nào thì cũng nên ghi nhớ các nguyên tắc:
+ Bình tĩnh nhận dạng dị vật - không quá cố gắng hay thô bạo lấy dị vật nếu nạn nhân không hợp
tác hoặc dị vật ở vị trí khó.
+ Nếu nạn nhân hợp tác tốt thì có thể thử lấy bằng cách thức nhẹ nhàng đã nói ở các phần xử trí
nêu trên.
+ Và cách xử lý tối ưu cuối cùng vẫn là nên đưa đến bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để xử
lý.
Theo BS Phan Quốc Bảo - BV
Đại học Y dược TPHCM