GS.BS Nguyễn Chấn Hùng
Gánh nặng ung thư toàn cầu
Cơ quan Quốc tế nghiên cứu ung
thư (IARC) công bố gánh nặng ung thư trên toàn cầu của năm 2008
(GLOBOCAN 2008). Ung thư là sát thủ mạnh tay nhất so với các bệnh khác.
Toàn hành tinh có 12,7 triệu người mới mắc và 7,8 triệu người chết. Ung
thư thường gặp ở phổi, vú, ruột già. Ung thư gây chết nhiều nhất
là ung thu phổi, dạ dày và gan. Năm 2030 sẽ có xấp xỉ 21,4 triệu ca mới
và 13,2 triệu ca chết hằng năm. Có sự khác biệt lớn các loại ung thư từ vùng này sang vùng khác.
Ung thư phổi là loại thường gặp nhất, chiếm
12,7% tổng số ca ung thư mới trên toàn cầu. Tử suất cũng chiếm vị trí
đầu (18,2% tổng số). Tác hại của khói thuốc lá thật rõ, chủ yếu của đàn
ông. Phụ nữ hút ít hơn nhưng hít ké nên
nguy cơ vẫn đáng lo.
Ung thư vú phụ nữ đứng hàng
thứ hai (10,9% các loại ung thư). Tỉ lệ cao
ở các nước giàu, thấp ở các nước nghèo. Rõ là có mối liên hệ ung thư vú
và nếp sống phương Tây.
Ung thư ruột già (đại - trực tràng) là loại thường gặp thứ
ba. Có đến 60% xuất hiện ở các nước giàu, nguy cơ ở Úc và Tây Âu cao gấp
10 lần ở châu Phi (trừ Nam Phi). Chế độ ẩm thực khác nhau giải thích sự
chênh lệch về nguy cơ.
Ung thư dạ dày (bao tử) đứng hàng thứ tư. Dịch nhiễm vi khuẩn H.Pylori, khói thuốc lá và chế độ dinh dưỡng
thiếu rau trái, thức ăn mặn là các yếu tố nguy cơ.
Ung thư gan, rất ác, gây tử vong hàng thứ ba toàn cầu. Nguy cơ thật cao ở Trung Quốc, Đông Nam Á, Trung và Tây Phi, gắn chặt với nguy cơ
đại dịch viêm gan B và C, nghiện rượu nặng và nhiễm độc tố aflatoxin.
Không phải kêu trời
Ở Ấn Độ, ung thư hốc miệng (môi, lưỡi, viêm
mạc má...) chiếm 30% ung thư đều cả đàn ông lẫn đàn bà. Cầm lá trầu têm
vôi gói một miếng cau, một cục thuốc lá, bỏ vào miệng nhai, thỉnh thoảng
ngậm một bên khóe miệng. Ung thư hốc miệng cũng
hoành hành ở Pakistan, Bangladesh, tới xa tận vùng đảo Fiji và Papua New
Guinea, nơi tục ăn trầu thịnh hành.
Ở nước Úc, ung thư da cao nhất
thế giới. Màu da sáng của người Úc (hậu duệ của người da trắng từ châu
Âu) không chịu nổi nắng cháy vùng gần xích đạo. Ít nhất hai trong ba
người bị ung thư da vào khoảng tuổi 70. Tia cực tím của nắng nhiệt đới
gây tổn hại phân tử DNA, làm đột biến gen của tế bào da dẫn đến ung thư.
Ở Singapore, ung thư ruột già cao vọt từ
30 năm qua. Người Hoa ở đây có
nguy cơ cao hơn người Hoa ở Hong Kong, Thượng Hải, xấp xỉ ở phương Tây
(Anh, Úc và Mỹ). Đây là thí dụ về sự gia tăng ung thư ruột ở các nước
công nghiệp do nếp sống phương Tây: chế độ ăn nhiều chất béo, hút thuốc,
ngồi một chỗ, ít vận động và béo phì do fast food (thức ăn nhanh).
Cứ nghĩ bị ung thư là trời kêu ai nấy dạ. Buông xuôi tay chạy thầy chạy
thuốc dân gian đến lúc bệnh trổ nhiều thì các cách điều trị chuẩn cũng
không còn hiệu quả nhiều.
Phòng tránh được mà Đừng đổ trời kêu
ai nấy dạ. Hầu hết các ung thư là do những gì con người hít thở, ăn
uống, cọ xát hoặc phơi trải. Tránh xa khói thuốc lá, đừng uống rượu quá
đà. Ăn đúng ăn lành, nhiều rau quả tươi, không quá mặn, quá ngọt, quá
béo, quá cháy. Thể dục đều, giữ cân tốt. Ngăn ngừa bệnh nhiễm... Để bệnh
nhập vào là bụng làm dạ chịu.
Biết bệnh sớm dễ trị lành Khám
sức khỏe định kỳ rà tìm khi bệnh còn im lìm. Lưu tâm các triệu chứng báo
động. Các thầy thuốc như có được mắt thần. Các ống soi mềm vào mọi ngõ
ngách trong phổi, dạ dày, ruột, bọng đái... Đầu dò siêu âm thăm khắp
thân người. Các máy CT, MRI, PET thấy rõ các nội tạng, xương và não.
Chẩn đoán phân tử chộp đúng các xáo trộn gen. Đã có nhiều cách khống chế ung thư. Các thầy thuốc phối hợp nhuần nhuyễn: lưỡi dao mổ
bứng trọn khối bướu, chùm tia phóng xạ nhắm trúng ung thư né được mô
lành, nhiều thuốc đặc trị tìm diệt đúng các tế bào ác tính rải rác, liệu
pháp trúng đích điều chỉnh các gen rạn vỡ. Thật nhiều tiến bộ. Phải
biết: “Ung thư biết sớm trị lành. Nếu mà để trễ dễ thành nan y”. Nhiều
bạn đọc thôi thúc: “Thời buổi bận bịu lắm, bác sĩ viết sách gọn gọn
đi”. Quyển sách mỏng này mong đáp lại sự trông đợi và thương mến của bà
con. Chân thành cảm tạ Nhà Xuất bản Tổng hợp TPHCM đã tạo điều kiện để tác phẩm được ra mắt bạn đọc. Mong bạn đọc quý mến chỉ giúp những sơ sót.
|
Theo GS.TS Nguyễn Chấn Hùng