Đậu đen có tên khoa học Vigna cylindrica, thuộc họ cánh bướm Fabaceae. Trong số các loại đậu làm thực phẩm thông dụng cho con người, đậu đen được các nhà dinh dưỡng đặc biệt quan tâm. Tuy hàm lượng đạm thấp hơn đậu nành nhưng đậu đen lại có một tỷ lệ cân đối nhiều loại acid amin thiết yếu.
| Chị Trần Thị Thu (Hoàng Mai, Hà Nội) bị bệnh táo bón và nám da nên khi có được tờ tài liệu hướng dẫn nuốt hạt đậu đen chữa nám má, giảm béo, sáng mắt, trị táo bón, trong đó còn đưa dẫn chứng nhiều người bị bệnh đã khỏi, chị như tìm được thuốc quý và thực hiện luôn. Được 5 ngày, da chưa thấy trắng, cân nặng cũng chưa giảm, chị đã nôn ra máu và ngất xỉu. Bác sĩ chẩn đoán chị Thu bị xuất huyết dạ dày do ăn phải đồ cứng không tiêu, gây viêm, lở loét dạ dày. Bé Hoàng Anh Tuấn, ba tuổi (Mỹ Đức, Hà Nội) cũng phải đi bệnh viện cấp cứu vì bố mẹ cho nuốt hạt đậu đen để chữa biếng ăn, suy dinh dưỡng. |
Đậu đen còn dồi dào hơn về một số khoáng chất như calcium, sắt, mangnesium, manganese, đặc biệt là hàm lượng cao chất molypdenum và những sắc tố chống oxy hoá anthocyanins. Theo Đông y, đậu đen có vị hơi ngọt, tính hơi hàn, có tác dụng lợi thủy, giải độc, dưỡng âm bổ thận, khu phong hoạt huyết. Trên thực tế, đậu đen là nguồn cung cấp chất xơ, chất đạm và nhiều vi chất quan trọng có giá trị bổ dưỡng rất cao có thể giúp phòng chống nhiều loại bệnh tật. Tuy nhiên, không nên nuốt sống hạt đậu đen. Việc nuốt đậu đen sống không có lợi cho sức khỏe, nhất là với những người có hệ tiêu hóa kém.
Theo khuyến nghị của dinh dưỡng học, chế độ ăn nhiều đậu đen là một biện pháp tự nhiên giúp phòng chống các loại bệnh thuộc hội chứng chuyển hoá như cao huyết áp, bệnh tim, tiểu đường. Giống như các loại hạt thô khác, đậu đen có hàm lượng chất xơ cao.
Tác dụng giải độc
Sulfites là hoá chất bảo quản thường dùng trong một số loại thực phẩm công nghiệp. Một số người nhạy cảm với sulfites có thể bị tăng nhịp tim, nhức đầu, giảm sự tập trung. Molypdenum trong đậu đen là thành phần của những enzym oxidase có tác dụng khử độc sulfites.
Bên cạnh hàm lượng đạm tốt và dễ tiêu hoá, trong đậu đen còn có sắt và folate, hai loại vi chất cần thiết cho phụ nữ và thai nhi. Nhóm sinh tố B và những khoáng chất Ca, Mg... trong hạt đậu thô còn được xem là vi chất chống stress giúp làm nhẹ những cơn bốc hoả ở phụ nữ tuổi mãn kinh và ổn định hoạt động tim mạch cho mọi giới.
| Theo Thầy thuốc ưu tú Trần Văn Quảng - Hội đông y Việt Nam, việc nuốt đậu đen sống không có lợi cho sức khỏe, nhất là với những người có hệ tiêu hóa kém. Hạt đậu đen cứng và khó tiêu, có thể gây hại cho dạ dày và đường tiêu hóa. Nó đặc biệt nguy hiểm đối với người già và trẻ em vì khi nuốt, hạt đậu có nguy cơ lọt vào đường thở. |
Những cách sử dụng đậu đen
Đậu đen khô là loại hạt cứng nên thường được ngâm nước cho mềm trước khi nấu. Không nên nuốt sống đậu đen, bởi nuốt sống nguyên nhiều hạt đậu cùng lúc dễ sinh tâm lý ngán ngại, lại có thể gây nguy hiểm trong trường hợp tiêu hoá kém, viêm loét dạ dày, chưa kể đến việc các cháu bé do không quen hoặc do sợ nuốt có thể làm hạt đậu lạc vào đường thở gây ngạt.
Nói chung những cách sử dụng đậu đen truyền thống như nấu chè, độn cơm, làm tương, làm bánh đều tận dụng được những hoạt chất trong đậu, miễn là dùng hạt toàn phần, dùng cả vỏ đen bên ngoài. Ngoài ra, nếu ngâm đậu vào trong nước khoảng 32oC trong 22 giờ trước khi nấu, sẽ tạo ra nhiều chất bổ dưỡng hơn do hạt đậu ở trạng thái đang nảy mầm.
Như đã nói, đậu đen toàn phần với tỷ lệ khá cân đối đạm, đường, nhiều chất xơ và vi chất quan trọng có thể xem là loại hạt dễ tìm và có nhiều ưu thế so với những loại hạt khác. Có lẽ cũng vì vậy mà rất dễ nhận thấy chế độ ăn nhiều ngũ cốc và rau quả (bao gồm đậu đen) sẽ hỗ trợ tốt cho việc chữa trị nhiều loại bệnh. Tuy nhiên không nên cho rằng đậu đen chữa được tất cả các loại bệnh hoặc ở tất cả mọi giai đoạn của bệnh.
Việc điều trị các loại bệnh mãn tính phải dựa vào những biện pháp tổng hợp theo chỉ dẫn của thầy thuốc và việc dinh dưỡng hợp lý, chứ không thể chỉ dựa vào một bài thuốc hay vị thuốc đơn thuần.
Ngọc Lương (tổng hợp)