Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ tích tụ trong các tế bào gan, làm trọng lượng gan tăng lên khoảng 5%. Ngoài những nguyên nhân đã nêu, các yếu tố như bệnh tiểu đường type 2, tăng mỡ máu, lao, viêm gan C mạn tính, nhiễm chất đồng, dùng liều cao và kéo dài một số thuốc như corticoid, tétracycline, oestrogen, thuốc chữa ung thư... cũng dẫn đến bệnh này.
Theo bác sĩ Đinh Dạ Lý Hương, giảng viên Đại học Y Dược TP HCM, mỡ đọng lại trong gan có thể do ruột gia tăng hấp thu chất mỡ, nhất là khi ăn quá nhiều chất béo động vật. Một nguyên nhân khác là chất mỡ ở mô mỡ từ nhiều nơi trong cơ thể được huy động bất thường đến gan.
Nhiều trường hợp bệnh nhân ăn nhiều đường, khi chuyển đến gan, một phần đường được gan dự trữ dưới dạng glycogen, phần khác được biết đổi thành mỡ. Mỡ đọng trong gan cũng có thể do tăng tổng hợp chất mỡ tại gan hoặc giảm sự chuyển tải chất mỡ ra khỏi gan (vì thiếu một số chất để chuyên chở mỡ).
Tại khoa Siêu âm Bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh nhân gan nhiễm mỡ chiếm gần 10% tổng số ca bệnh được phát hiện hằng ngày. Tiến sĩ Lê Thành Lý, Trưởng khoa Nội Tiêu hóa - Gan mật Bệnh viện Chợ Rẫy, cho biết, ở những người bị gan nhiễm mỡ do rượu, bệnh sẽ hồi phục nếu bệnh nhân từ bỏ thứ đồ uống này. Những trường hợp gan nhiễm mỡ không kèm viêm gan thường có một giai đoạn lâm sàng lành tính 10-15 năm. Còn ở những người có kèm viêm gan, có đến 25% sẽ tiến triển đến xơ gan trong cùng thời gian đó.
Bác sĩ Đinh Dạ Lý Hương cho biết, người bị gan nhiễm mỡ hầu như không có triệu chứng gì. Chỉ có một vài bệnh nhân cảm thấy hơi mệt mỏi và suy nhược, hoặc có cảm giác hơi tưng tức ở vùng dưới sườn bên phải. Do vậy, bệnh thường được phát hiện một cách tình cờ sau một xét nghiệm máu thường quy (thấy men gan tăng) hoặc sau khi được siêu âm. Vì vậy, để phát hiện sớm, nên siêu âm tầm soát bệnh 3 tháng/lần.
Bác sĩ Hoàng Thu Hương, Phó Khoa Siêu âm bệnh viện Chợ Rẫy khuyên rằng, nếu phát hiện bị gan nhiễm mỡ qua siêu âm, bệnh nhân đừng vội lo lắng, bởi siêu âm chỉ có giá trị gợi ý, độ chính xác tùy thuộc vào kinh nghiệm của bác sĩ. Mặc khác, kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh này không thể cho biết mức độ tổn thương của gan khi đã bị nhiễm mỡ. Vì vậy, bệnh nhân nên đến một bác sĩ chuyên khoa gan mật để được làm thêm một số xét nghiệm máu và chẩn đoán xác định.
Các quan niệm sai lầm thường gặp về gan nhiễm mỡ
- Gan nhiễm mỡ chỉ xảy ra cho người ăn uống dư thừa, người ăn uống thiếu thốn thì không bao giờ bị: Thực ra, người suy dinh dưỡng lâu ngày cũng có thể bị tích tụ mỡ trong gan do thiếu một số chất cần thiết để đưa bớt mỡ ra khỏi gan.
- Trẻ em không bao giờ bị gan nhiễm mỡ: Bác sĩ Hương cho biết, bà từng gặp một em bé 8 tuổi, béo phì, bị bệnh này. Gan nhiễm mỡ gắn liền với bệnh béo phì; vì thế, bất kể trẻ em hay người lớn, nếu bị béo phì thì nên nghĩ tới nguy cơ gan nhiễm mỡ.
- Để tránh gan nhiễm mỡ, chỉ cần kiêng chất béo: Các bác sĩ cho biết cần giảm cả chất đường, vì đường thừa sẽ được chuyển thành mỡ để dự trữ trong gan. Vận động kèm theo dinh dưỡng đúng cách cũng là cách làm giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Cách điều trị gan nhiễm mỡ tốt nhất là dùng thuốc hạ cholesterol: Thực ra, phải giải quyết nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ. Đa số bệnh nhân không liên quan đến việc tăng cholesterol mà liên quan đến một thành phần khác của mỡ gọi là triglycerides. Do vậy, các thuốc làm giảm cholesterol máu chẳng những không chữa khỏi bệnh mà còn có nguy cơ làm tăng men gan.
- Có thể dùng tỏi hoặc một số loại thảo dược làm mát gan để phòng ngừa gan nhiễm mỡ: Khoa học hiện nay chưa chứng minh được công dụng của tỏi cũng như các loại dược thảo khác trong việc phòng ngừa bệnh này.
- Gan nhiễm mỡ là bệnh lành tính: Trước đây, người ta nghĩ bệnh này vô hại. Điều này chỉ đúng nếu bị gan nhiễm mỡ đơn thuần, nghĩa là tế bào gan không bị viêm và hư hại do chất mỡ. Nếu gan bị viêm do mỡ, 25% bệnh nhân sẽ tiến triển sang xơ gan với tỷ lệ tử vong là 10%.