Một số chất
dinh dưỡng trong
thực phẩm sẽ làm thay đổi
trực tiếp hay gián tiếp đến hoạt động của hệ gen trong cơ thể, từ đó dẫn
đến tình trạng bệnh lý. Ở những người có hệ gen khác nhau sẽ có phản
ứng khác nhau với một số chất dinh dưỡng trong thực phẩm.
Lĩnh vực
nghiên cứu này gần đây thu hút sự quan tâm và đầu tư của các nhà khoa
học trên thế giới vì tiềm năng ứng dụng cao trong phòng và điều trị một
số bệnh mãn tính không lây, ung thư... thông qua việc điều chỉnh nhỏ
nhưng đặc hiệu đối với từng người trong chế độ ăn.
Có thể lấy một ví dụ về gen dinh dưỡng liên quan đến
thói quen uống
cà phê. Nếu trước đây có một số nghiên cứu nói rằng cà
phê có lợi cho sức khỏe và có một số nghiên cứu lại nói rằng uống nhiều
cà phê
gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. Lời khuyên chung cho việc uống
cà phê từ trước đến nay là uống không quá ba ly mỗi ngày. Nay việc
nghiên cứu gen dinh dưỡng liên quan đến cà phê đã làm sáng tỏ hiểu biết
về cà phê liên quan đến nguy cơ
tim mạch.
Trong cơ thể chúng ta nói cho dễ hiểu là có gen phụ
trách các hoạt động
chuyển hóa chất caffein (một chất chính trong cà
phê). Và gen của nhân loại chia làm hai nhóm: một nhóm chuyển
hóa chất
caffein chậm, ngược lại một nhóm chuyển hóa chất caffein nhanh.
Ở người thuộc nhóm chuyển hóa chất caffein nhanh thì
chất caffein được đào thải nhanh, không làm gia tăng nguy cơ tim mạch
ngay cả khi dùng đến ba ly mỗi ngày.
Ở người thuộc nhóm chuyển hóa chất
caffein chậm, chất này tích tụ trong người lâu hơn và nếu uống thường
xuyên đến hai ly cà phê mỗi ngày sẽ gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
Như vậy
lời khuyên uống không quá ba ly cà phê mỗi ngày và nguy cơ tim
mạch không áp dụng chung cho tất cả mọi người mà tùy vào hệ gen của
người đó.
Muốn biết mình thuộc nhóm người chuyển hóa chất caffein
nhanh (được uống cà phê thoải mái) hoặc nhóm người chuyển hóa caffein
chậm (chỉ nên uống một ly mỗi ngày) chỉ có cách thử gen liên quan đến
chuyển hóa chất caffein.Việc thử nghiệm gen liên quan đến dinh dưỡng đã đạt
được mức độ thử nghiệm đại trà thương mại.
Trên thế giới đã có thể thử
nghiệm các gen liên quan đến dinh dưỡng gồm gen kiểm soát khẩu vị, từ đó
kiểm soát lượng thực phẩm tiêu thụ. Chẳng hạn, gen liên quan gián tiếp
đến nguy cơ suy dinh dưỡng hay
béo phì; gen liên quan đến chuyển hóa
caffein như đã bàn ở trên; gen chuyển hóa folat và các vitamin nhóm B
cũng có liên quan đến nguy cơ tim mạch và nhiều vấn đề sức khỏe khác;
gen chuyển hóa vitamin D liên quan đến nguy cơ loãng xương; đặc biệt là
gen đo lường nguy cơ viêm mãn tính - cơ chế chính trong các bệnh mãn
tính không lây như đái tháo đường và béo phì...
Thử các gen này tương đối đơn giản, đối tượng sẽ được
lấy tế bào niêm mạc miệng và phết vào giấy thử, gửi phòng xét nghiệm để
thử chứ không cần lấy mẫu máu.
ThS.BS TRẦN QUỐC CƯỜNG, Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM (TTO)