Hãy lắng nghe cơ thể bạn...

Xơ vữa động mạch là hiện tượng thành động mạch bị dày lên, lắng đọng các chất mỡ làm mất tính đàn hồi của thành mạch. Mảng xơ vữa ở mặt trong thành động mạch bao gồm chất mỡ lắng đọng, tổ chức xơ và canxi (chất vôi). Chất mỡ lắng đọng (cholesterol) là thành phần chủ yếu của mảng xơ vữa. Xơ vữa động mạch có thể gặp ở tất cả các động mạch trong cơ thể nhưng người ta đặc biệt quan tâm các ảnh hưởng của nó đối với động mạch vành (nuôi dưỡng tim), động mạch não.

Lối sống góp phần tăng nguy cơ gây bệnh

Mặc dù xơ vữa động mạch chịu ảnh hưởng của yếu tố di truyền nhưng lối sống đóng một vai trò hết sức quan trọng đối với sự xuất hiện và phát triển của nó. Nguyên nhân hàng đầu làm phát sinh, phát triển bệnh lý này là do cholesterol trong máu của cơ thể gây ra, mà chất này phụ thuộc vào chế độ ăn uống hàng ngày của chúng ta. Ví dụ như ăn quá nhiều mỡ động vật, ăn quá nhiều thức ăn có chứa cholesterol như phủ tạng động vật, thịt có màu đỏ, trứng, dầu dừa, mỡ các loại động vật như mỡ lợn, mỡ trâu bò, mỡ cừu, mỡ gà... trứng, bơ, sữa toàn phần (là những thực phẩm có dầu mang nhiều axít béo bão hòa) hoặc có thể hay gặp ở người có chế độ ăn dư thừa năng lượng gây béo phì. Ở những người do thiếu vận động hoặc ít vận động như ngồi bàn giấy nhiều giờ, nhiều ngày, công việc lao động bắt buộc ngồi lâu như thợ may, người đánh máy... lại ăn chế độ nhiều đạm, nhiều mỡ khiến cho năng lượng tích tụ lại thành mỡ, tăng lượng cholesterol xấu và giảm lượng cholesterol tốt.

Xơ vữa động mạch não gây tắc mạch.

Thống kê cũng cho thấy, tăng cholesterol có thể có tính chất gia đình (di truyền) hoặc do mắc một số bệnh như suy giáp trạng, hội chứng thận hư, đái tháo đường, một số bệnh gây rối loạn protein máu (đa u tủy xương...). Ngoài nguyên nhân cholesterol trong máu cao, còn có một số yếu tố khác cũng góp phần trong bệnh lý vữa xơ mạch máu như: hút thuốc lá, không vận động thể lực, tăng huyết áp và tình trạng thừa cân, béo phì.

Bệnh diễn biến âm thầm

Bệnh xơ vữa động mạch có tính chất từ từ và xảy ra trong một thời gian, nếu không phát hiện kịp thời thì mới có các triệu chứng điển hình. Xơ vữa động mạch thì sớm muộn cũng làm cho thành động mạch bị xơ cứng, lòng động mạch bị hẹp lại làm cho máu cung cấp cho các cơ quan giảm đi, nhất là xơ vữa động mạch vành gây thiếu máu cục bộ, thiếu máu cơ tim gây đau thắt ngực và có thể gây cơn đau tim đột ngột và tử vong. Nếu động mạch ở não bị xơ cứng thì làm hẹp lòng động mạch não gây hiện tượng rối loạn tuần hoàn não và nặng hơn là đột quỵ do tắc mạch não hoặc nhũn não. Xơ vữa động mạch xảy ra ở bất kỳ động mạch nào trong cơ thể. Hẹp động mạch cảnh có thể gây ra các triệu chứng của đột quỵ như yếu tay chân, nhìn mờ, nói ngọng. Hẹp động mạch ở chân có thể gây đau đùi hoặc bắp chân khi đi lại (chứng đau cách hồi). Bệnh xơ vữa động mạch cũng là một trong những nguyên nhân chính gây tăng huyết áp.

Nên tránh ăn phủ tạng động vật là những thức ăn chứa nhiều cholesterol.

Hãy lắng nghe cơ thể mình để điều chỉnh

Đã có một số dữ liệu, mặc dù chưa nhiều nhưng đầy triển vọng, chứng minh rằng: sự giảm nồng độ cholesterol trong máu thông qua dùng thuốc hoặc thay đổi chế độ ăn hoặc điều chỉnh lối sống có thể làm chậm lại và trong một số trường hợp, đảo ngược được tiến trình diễn biến của chứng xơ vữa động mạch vành. Bên cạnh đó, điều trị tăng huyết áp và ngưng hút thuốc lá cũng tỏ ra rất có lợi. Tùy thuộc vào mức độ hẹp động mạch và triệu chứng lâm sàng, thuốc có thể được sử dụng nhằm làm giảm triệu chứng và ngăn ngừa sự hình thành cục máu đông trong lòng mạch máu. Đối với những trường hợp nặng, người ta phải tiến hành nong động mạch bị hẹp bằng bóng hoặc phẫu thuật bắc cầu nối động mạch bằng một đoạn tĩnh mạch hoặc động mạch lấy ra từ một phần khác của cơ thể.

Những thói quen sống lành mạnh, có lợi cho tim như hạn chế thức ăn chứa nhiều cholesterol và chất béo, tập luyện thể lực thường xuyên, tránh hút thuốc, giảm cân nặng nếu thừa cân... có thể giúp phòng ngừa chứng xơ vữa động mạch. Tăng huyết áp, đái tháo đường cần được kiểm soát chặt chẽ bằng thay đổi lối sống hoặc dùng thuốc.

ThS. BS. Phan Trung Hiếu