Hỏi: Tôi năm nay 55 tuổi, đi khám sức khỏe định kỳ, qua siêu âm chẩn đón tôi bị phì đại tuyến tiền liệt. Vậy tôi xin hỏi, phì đại tuyến tiền liệt có phải là ung thư không? Ngoài siêu âm, có phương pháp nào phát hiện bệnh tốt hơn không? Làm sao để phân biệt bệnh lành tính với ung thư?
(Lê Văn Phúc - TP.HCM)
Trả lời: Ở điều kiện sinh lý bình thường, tuyến tiền liệt được hình thành chỉ có ở nam giới từ tuần lễ thứ 12 của thai kỳ và phát triển theo quá trình biệt hóa đến khi trẻ ra đời. Đến tuổi dậy thì, tuyến tiền liệt tiếp tục phát triển và hoạt động như một tuyến sinh dục phụ, có trọng lượng khoảng 20g. Tuyến tiền liệt cùng với mào tinh hoàn, bóng tinh, túi tinh tiết ra huyết tương - tinh dịch để nuôi dưỡng và kích thích sự di chuyển của tinh trùng. Cho đến tuổi từ 45 trở đi thì tuyến tiền liệt ngừng phát triển và có hướng tăng sản theo dạng bệnh lý phì đại tuyến tiền liệt còn gọi là bướu lành tuyến tiền liệt.
Về phát hiện bệnh, hiện tại có nhiều phương pháp, trong đó siêu âm, là phương pháp được áp dụng rộng rãi ở nước ta. Siêu âm tuyến tiền liệt là kỹ thuật dùng sóng âm thanh có tần số cao đưa vào trong cơ thể rồi ghi nhận và phân tích sóng dội ngược về để tạo nên hình ảnh ở màng hình máy siêu âm, là một phương tiện khám an toàn, nhanh chóng, đơn giản, là thủ thuật không xâm lấn vào tuyến tiền liệt, không đau, rẻ tiền, không gây độc hại. Nếu siêu âm qua đường bên ngoài da vùng bụng, người bệnh chỉ cần nhịn đi tiểu để cho bàng quang căng to đẩy tuyến tiền liệt lên sẽ hình ảnh rõ và kết quả sẽ chính xác hơn và sẽ khó thấy khi trong bàng quang ít nước tiểu, hoặc có thể siêu âm đầu dò qua ngả trực tràng. Siêu âm không những đánh giá về mặt hình thể mà còn giúp đánh giá được khối lượng của tuyến tiền liệt, kích thước, tính chất như: của khối u đồng nhất hay không đồng nhất, đo được lượng nước tiểu tồn lưu trong bàng quang. Tuy nhiên, siêu âm chỉ là cảm nhận có tính chất chủ quan của bác sĩ siêu âm, nên kết quả còn phụ thuốc vào chất lượng của máy và kinh nghiệm của bác sĩ. Do đó, cần phối hợp thăm khám tuyến tiền liệt qua đường hậu môn- trực tràng, khi cần thiết có thể áp dụng một số kỹ thuật khác như: chụp cắt lớp hay chụp cộng hưởng từ, để phân biệt với ung thư cần làm xét nghiệm kháng nguyên đặc trưng tuyến tiền liệt, gọi là PSA. Đây là xét nghiệm ban đầu phổ biến nhất đối với ung thư tuyến tiền liệt. Mức PSA càng cao, bệnh ung thư càng nhiều khả năng hiện hữu, mặc dù các yếu tố khác cũng có thể gây ra mức PSA cao. Nếu mức PSA thấp hơn 20ng/mL, có khả năng là ung thư chưa lây lan sang các vị trí xa hơn. Mức PSA hơn 40ng/mL là chỉ số khẳng định rằng ung thư đã lan đến các bộ phận khác của cơ thể.
Tóm lại, u xơ tuyến tiền liệt không phải là bệnh lý ác tính, mà là sự phì đại lành tính của tuyến tiền liệt xảy ra ở nam giới lớn tuổi, do đó còn gọi là phì đại tuyến tiền liệt lành tính. Bệnh bắt đầu vào độ tuổi trung niên, tiến triển từ từ và thường chỉ gây ra triệu chứng sau tuổi 50. Đây là bệnh chiếm tỉ lệ cao trong xã hội, theo thống kê ở nước ta có tới 45 - 70% số nam giới trong độ tuổi từ 50 - 75 mắc căn bệnh này, tuổi càng cao thì tỉ lệ mắc bệnh càng lớn. Ở Hoa Kỳ, hơn một nửa đàn ông độ tuổi từ 60 - 70 và khoảng 90% ở độ tuổi từ 70 - 90 đều có triệu chứng của u xơ tuyến tiền liệt. Đo đó, cho nên nam giới lớn tuổi được bác sĩ chẩn đoán là bướu lành tiền liệt tuyến chớ nên quá lo lắng và được xem đây là tiến trình phát triển bình thường, trong khi chờ đợi các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu và lý giải một cách sáng tỏ hơn.
BS.CKI. TRẦN QUỐC LONG