Bệnh do khói bụi COPD là tình trạng viêm mạn tính đường thở do tiếp xúc các
yếu tố độc hại, đứng đầu là khói
thuốc lá, bụi khói, ô nhiễm môi trường. Quá trình viêm mạn tính làm đường thở bị sưng nề, sau đó là xơ hóa, tăng tiết đàm nhớt và co thắt cơ trơn phế quản làm đường thở
tắc nghẽn, thành vách phế nang bị phá hủy làm các phế nang bị căng giãn bất thường, gây nên ứ khí trong phổi. Vì vậy, COPD là bệnh không hồi phục hoàn toàn sau khi
điều trị.
Nên sử dụng khấu trang để tránh bụi khi đi đườngCOPD gây nhiều gánh nặng cho bản thân, gia đình và xã hội. Người bệnh COPD thường bị hạn chế sinh hoạt, vận động và giảm năng suất làm việc, chất lượng cuộc sống. Nếu không được điều trị,
người bệnh sẽ bị
tàn tật hoặc tử vong.
Diễn tiến âm thầmHút thuốc lá là yếu tố
nguy cơ hàng đầu của bệnh COPD. Hút thuốc lá đẩy nhanh tốc độ suy giảm chức năng phổi, làm bệnh nhân COPD dễ chuyển sang giai đoạn nặng hơn. Nếu bạn đã hoặc đang hút thuốc lá trên 15 năm, bạn nên nghĩ đến COPD và đến gặp bác sĩ.
Ngoài ra, ô nhiễm không khí trong nhà (việc đun nấu bằng củi, than và các chất đốt sinh khói được xem là yếu tố nguy cơ quan trọng gây COPD, đặc biệt ở nữ), ô nhiễm không khí nơi làm việc (bụi vô cơ và hữu cơ, hóa chất và khói từ sản xuất công nghiệp) cũng là những yếu tố nguy cơ gây bệnh COPD.
Triệu chứng đầu tiên là ho khạc đàm kéo dài vào buổi sáng. Người bệnh thường cho rằng đây là hiện tượng bình thường nên chủ quan. Tuy nhiên, một số người bệnh COPD không hề có
triệu chứng ho khạc đàm.
Triệu chứng kế tiếp sẽ là khó thở khi gắng sức. Khó thở sẽ xuất hiện khi người bệnh đi lên cầu thang, khi đi nhanh trên đường bằng, sau đó là đi chậm hơn so với người cùng tuổi. Họ thường không chịu đến BS vì nghĩ rằng đây là dấu hiệu của tuổi tác. Chỉ khi chức năng hô hấp đã suy giảm nghiêm trọng, họ mới đi khám.
Triệu chứng kế tiếp sẽ là những lần COPD vào đợt cấp. Người bệnh khó thở nhiều hơn, khạc đàm nhiều, đục màu. Những biểu hiện này càng ngày càng nhiều hơn, gần nhau hơn, thời gian dài hơn.
Tuy nhiên, các triệu chứng của bệnh COPD thường rất đa dạng và
diễn tiến âm thầm. Vì vậy, Tổ chức quản lý COPD thế giới (GOLD) đã đưa ra khuyến cáo: khi có những triệu chứng sau đây, bạn cần đến gặp BS để khám và chẩn đoán COPD:
- Đang hay đã từng hút thuốc lá.
- Tuổi trên 40.
- Ho kéo dài.
- Khạc đàm kéo dài.
- Khó thở hơn người cùng tuổi.
Khám sớm sẽ tránh tử vongCOPD là bệnh mạn tính và thường không hồi phục. Tuy nhiên người bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu ý thức được hậu quả của bệnh và hợp tác cùng BS. Điều trị bệnh ở giai đoạn sớm sẽ giúp giảm các nguy cơ như đợt cấp, tàn tật và tử vong so với điều trị giai đoạn muộn.
Khi bị bệnh COPD, người bệnh cần đồng hành cùng BS trong điều trị, nên chủ động cai thuốc lá, sắp xếp, dọn dẹp làm sạch, thông thoáng nơi ở, nơi làm việc. Bệnh nhân cần tuân thủ các chế độ điều trị về thuốc men, tập luyện, dinh dưỡng và thời gian tái khám.
PGS-TS-BS Lê Thị Tuyết Lan
(Trưởng Trung tâm Chăm sóc sức khỏe hô hấp, BV ĐH Y Dược TPHCM)