Rau củ “rừng” trị… bá bệnh?

"Thuốc quý" đổ đống

Tại góc đường Nguyễn Oanh - Phan Văn Trị (Q.Gò Vấp), hàng chục loại "thảo dược" đổ đống, được bày bán trên vỉa hè. Bên cạnh những củ nghệ, củ "sâm" bám đầy đất cát, còn có những lọ bột nghệ, dâu tằm ngâm đường… được pha chế sẵn. Giá mỗi loại từ 80.000 - 100.000đ/kg. Người bán hàng nói: "Trong rừng có nhiều thuốc quý nhưng không phải ai cũng biết, nhà tui có... ba đời kinh nghiệm tìm thảo dược ở rừng. Thuốc về mỗi ngày, mua bao nhiêu cũng có. Mua nhiều bớt giá cho mỗi ký 10.000đ".

Nhiều ngày qua, trên đường Hồ Văn Huê (Q.Phú Nhuận), có một điểm bán "dâu tằm Đà Lạt chuyên chữa đau lưng, nhức mỏi, xương khớp, mất ngủ…", giá 45.000đ/kg, thu hút nhiều người mua. Cũng trên lề đường này, có tấm bảng: "rễ cây mật nhân trị bá bệnh", giá từ 60.000 - 100.000đ/kg. Theo lời người bán "chỉ cần gọt vỏ, đem sao ngâm rượu hoặc nấu nước uống thì bệnh gì cũng khỏi" (!?).

Tại một con hẻm gần chợ Trương Minh Giảng (Q.Gò Vấp), vừa thấy tôi đi tới, từ xa một phụ nữ ngoắt tay bảo "con lại cô nói nghe". Kéo tôi ngồi xuống, người này phán: "Da con xanh xao, mắt mỏi mệt, mặt tái như vậy là sức khỏe không tốt đâu, để cô cho thuốc về uống…". Không chờ tôi đồng ý, bà nhanh tay bốc "thuốc" mỗi thứ một nhúm gồm: rau, củ, bột, và... báo giá "chỉ 100.000đ thôi, về nấu uống bảo đảm da con trắng hồng". Điều kỳ lạ là vẫn có nhiều người nghe, tin và mua ngay "thuốc" mà không đắn đo, cân nhắc.

Coi chừng... bổ ngửa

Trong Đông y, mật ong, củ nghệ, khổ qua, sâm, cây mật nhân… là những loại thảo dược có nhiều tác dụng hỗ trợ và điều trị bệnh nhưng theo lương y Nguyễn Đức Nghĩa (Hội Dược liệu TP.HCM), những loại được đổ đống bán như vậy khó có thể xác định đó là thảo dược hay không. Nếu đúng thì mọi người cũng không nên tự ý mua dùng vì chỉ tính riêng sâm đã có rất nhiều loại, mỗi loại có giá trị chữa bệnh khác nhau. Ví dụ, đảng sâm bổ tỳ vị, trị suy nhược cơ thể; sâm đại hành bổ máu, tiêu độc… "Đáng lưu ý, nhiều người cứ nhìn thấy củ gì có hình dáng giống củ sâm thì cho là nhân sâm. Thực tế, đã có người đem loại củ ấy tới hỏi tôi, mới biết đó là cây thương lục. Loại cây này có độc, tự ý dùng rất nguy hiểm", lương y Nghĩa cảnh báo.

Theo Đông y, thương lục là loại cây có độc ở tất cả các bộ phận rễ, củ, quả, lá… Khi ăn phải lượng nhiều sẽ có cảm giác tê môi và đầu lưỡi; đau bụng, nôn mửa; vã mồ hôi, giãn đồng tử; tụt huyết áp, co giật; liệt hô hấp, hôn mê và có thể tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

Lương y Đinh Công Bảy - Tổng thư ký Hội Dược liệu TP.HCM cho biết, cây mật nhân thường dùng quả, vỏ thân và vỏ rễ, phơi hoặc sấy khô làm thuốc nhưng phải dùng đúng và liều lượng. Phụ nữ có thai không được dùng thuốc từ cây mật nhân. "Bất cứ loại cây thuốc nào cũng phải thu hái đúng thời điểm, sơ chế, bảo quản đúng cách và chỉ định đúng bệnh, đúng liều lượng mới có hiệu quả chứ không được tự ý mua dùng", lương y Nghĩa lưu ý thêm.

Mật ong, khổ qua, dâu tằm, nghệ đen… mỗi loại có giá trị trị bệnh khác nhau nhưng theo các lương y, để trở thành thuốc, các nguyên liệu này cần phải qua những công đoạn thu hoạch, bảo quản, bào chế đúng cách. Người cần trị bệnh hay muốn bồi bổ sức khỏe bằng Đông dược cần phải được thăm khám và chỉ định của thầy thuốc. Tự ý pha trộn, sử dụng cây, củ bày bán ở lề đường, bán dạo có thể gây bệnh và nguy hiểm đến tính mạng nếu trúng phải loại có độc tính.