“Tác dụng phụ”… không hề phụ

TTCT - Khi chấp nhận một phương án điều trị bệnh ung thư cho mình, không phải ai cũng có thể lường hết mức độ tác dụng phụ của phương pháp chữa bệnh ảnh hưởng đến mình như thế nào. Nhưng cũng có người sợ hãi không kém gì chính căn bệnh ung thư.

15.5943
choose.com.au

Trong một số trường hợp, tác dụng phụ có thể khiến bệnh nhân từ bỏ điều trị hoặc nặng hơn là tử vong. Vậy, làm thế nào để có thể vượt qua được trở ngại này, cải thiện chất lượng cuộc sống và đi đến chiến thắng ung thư?

Muôn màu “tác dụng phụ”

Tác dụng phụ trong điều trị ung thư phong phú đến nỗi có thể được viết thành một cuốn sách. Thông thường chúng được phân loại theo hình thức điều trị. Phẫu thuật được áp dụng để cắt bỏ khối u và vùng hạch bạch huyết đi kèm, có thể gây đau hậu phẫu, sẹo mổ, giảm chức năng ở một hoặc nhiều cơ quan trên cơ thể và biến dạng cơ thể.

Hóa trị là đưa vào cơ thể những loại thuốc có tác dụng loại trừ những tế bào sinh sản nhanh (vì tế bào ung thư thường sinh sản nhanh), tuy nhiên một số tế bào cũng chia sẻ đặc điểm này như tế bào máu trong tủy xương, tế bào niêm mạc đường tiêu hóa, tế bào sinh dục và nang tóc, vì thế thường gặp những tác dụng ngoại ý trên những hệ cơ quan này.

Xạ trị là đưa tia xạ xuyên qua da và mô mềm đến vị trí khối u nhằm tiêu diệt tế bào ác tính. Do đó da, mô mềm và những cơ quan nằm trên đường đi hoặc gần khối u có thể bị ảnh hưởng. Hormone trị liệu được áp dụng trong ung thư tuyến tiền liệt ở nam và ung thư vú ở nữ, có thể đưa đến giảm nồng độ testosterone ở nam và estrogen, progesterone ở nữ.

Cuối cùng, một liệu pháp mới gọi là liệu pháp nhắm đích, trong đó thuốc có khả năng tốt hơn trong việc “lựa” tế bào ung thư để tấn công, vì thế ít nguy hại hơn so với cơ thể nhưng cũng không tránh khỏi tác dụng ngoại ý.

Thông tin là chìa khóa

Tuy đa dạng nhưng có hai đặc điểm nên biết về các tác dụng phụ của điều trị ung thư. Thứ nhất, chúng khác nhau rất nhiều giữa các bệnh nhân về hình thức, độ nặng và thời điểm. Một tác dụng phụ có thể xảy ra ở người này mà không xảy ra ở người khác, do đó không nhất thiết... ai cũng rụng tóc.

Tác dụng phụ có thể rất nặng ở bệnh nhân này nhưng lại có thể nhẹ nhàng hoặc không hề gì với người khác. Một ví dụ điển hình là phẫu thuật đoạn nhũ trong ung thư vú, thường khét tiếng là gây nhiều căng thẳng tâm lý cho bệnh nhân. Thế nhưng người viết bài này từng gặp một nữ bệnh nhân... cười khì: “Hết dùng được rồi nên không tiếc”. Cuối cùng, thời điểm xảy ra và thời gian kéo dài cũng khá dao động giữa các cá nhân.

Thứ hai, người bệnh nên biết hiện nay có nhiều tiến bộ y khoa giúp phòng ngừa hoặc giảm nhẹ những tác dụng phụ do điều trị ung thư mang lại, vì thế không nhất thiết bệnh nhân phải chịu khổ sở như thời gian trước đây. Tất nhiên điều này không nói rằng mọi vấn đề đã được giải quyết rốt ráo, song bệnh nhân có thể thoải mái hơn nhiều trong khi điều trị so với trước kia.

Như vậy, chìa khóa ở đây chính là bệnh nhân cần được cung cấp thông tin và tư vấn đầy đủ về các hình thức điều trị phù hợp và những tác dụng phụ khả dĩ trước khi điều trị. Do các bệnh nhân luôn khác nhau về những đặc điểm chính như tuổi, giới, chẩn đoán bệnh, giai đoạn ung thư, bệnh lý có sẵn và tình trạng tâm lý xã hội, tiếp cận bệnh nhân phải là cá nhân hóa.

Chỉ bác sĩ và điều dưỡng trực tiếp chăm sóc người bệnh cụ thể mới có thể hiểu rõ người bệnh đó như thế nào để cung cấp thông tin rất riêng dành cho bệnh 
nhân ấy.

Điều cốt lõi là khi đủ thông tin, bệnh nhân sẽ đi đến quyết định hợp tác như thế nào đối với nhân viên y tế và chuẩn bị tốt hơn để “nghênh đón” quá trình điều trị. ■

Những câu hỏi bệnh nhân phải hỏi, thầy thuốc phải trả lời:

Tác dụng phụ của hình thức điều trị của tôi là gì?

Những tác dụng phụ này có thường gặp không?

Khi nào thì chúng có khả năng xảy ra nhất?

So sánh giữa lợi ích và nguy cơ của điều trị thì cái nào quan trọng hơn?

Tác dụng phụ này kéo dài bao lâu?

Có cách nào làm giảm tác dụng phụ?

Có thuốc nào phòng ngừa hay giảm nhẹ tác dụng phụ?

Theo dõi trong bao lâu về các tác dụng phụ?

Khi nào tôi nên liên lạc với nhân viên y tế khi có tác dụng phụ?

0--1

Liên hệ xóa tin: [email protected]