Xuân sắp về với bao nhiêu niềm vui, hy vọng và lo toan. Vui với niềm vui năm mới, bao nhiêu nhọc nhằn xui xẻo sắp qua, hy vọng một năm mới đem lại nhiều đổi thay tích cực.
Bên cạnh những niềm vui, lo toan thông thường đó, người mắc bệnh tiểu đường cũng như gia đình còn có những nỗi lo khác: lo cho sự ổn định sức khỏe. Đường máu, huyết áp có tăng? Thuốc còn đến ngày nào? Kiêng ngày nào không đi khám bệnh đầu năm?...
Có một thực tế là sau mỗi dịp Tết Nguyên đán, các khoa nội tiết - đái tháo đường lại phải tiếp nhận số bệnh nhân tiểu đường tăng hơn năm trước, nhiều người ở trong tình trạng hôn mê nguy kịch.
Số người tiểu đường gia tăng có thể là những người đã được chẩn đoán và điều trị từ trước nay đường máu tăng cao thêm hoặc bị hạ đường huyết và thứ hai là những người sau Tết thấy các triệu chứng tiểu nhiều, háo khát, gầy sút đến khám và phát hiện tiểu đường - sự quá đà trong
sinh hoạt ngày Tết khiến bệnh tiểu đường bộc lộ rõ hơn.
Tại sao sau Tết lại có hiện tượng gia tăng số người tiểu đường đến viện? Chắc hẳn chúng ta đều biết, tiểu đường bị ảnh hưởng nhiều bởi chế độ ăn và lối sống. Do ngày Tết chúng ta có nhiều thái quá trong sinh hoạt, nhịp điệu cuộc sống bị đảo lộn (ăn ngủ thất thường, không tập được thể dục...), bỏ thuốc, hết thuốc chưa kịp mua, không tiêm được insulin, không giữ được chế độ ăn thường ngày, ăn quá nhiều vì tâm lý cho rằng "đói quanh năm no 3 ngày Tết", do phải tiếp khách đã dùng quá nhiều cà phê, chè, thuốc lá, rượu...
Với người tiểu đường nên làm gì và tránh làm gì trong dịp Tết?
- Chủ động chuẩn bị đón Tết trước khi thực sự Tết đến. Để có được đường máu và huyết áp tối ưu đôi khi cần khá nhiều thời gian dò liều tìm thuốc. Đến viện khám, cố gắng điều chỉnh đường máu, huyết áp, mỡ máu về giới hạn tối ưu, dùng đúng và đủ thuốc.
- Gần Tết (cách 1 tuần đến 10 ngày) nên đến khám lại: liệu có gì bất thường mới xuất hiện, không nên dựa vào cảm giác chủ quan, kiểm tra xem có đủ lượng thuốc dùng qua Tết hay không ?
- Ngay sau Tết nên đi khám lại sớm nhất nếu có thể.
- Với người có phương tiện tự kiểm tra đường huyết, huyết áp nên đo thường xuyên hơn (3-6 lần, nếu có thể), nhất là khi có biểu hiện bất thường. Ngày Tết có nhiều sinh hoạt bất thường vậy xét nghiệm máu vào các thời điểm bất thường là hợp lý. Để dễ nhớ, đường máu đo được khi đói là 5mmol/l; sau ăn 2 giờ 10mmol/l thì có thể yên tâm ăn Tết.
- Trong những ngày Tết cần gạt bỏ tâm lý "kiêng chữa bệnh", kiêng các thao tác liên quan đến chữa bệnh, không tạm ngừng thuốc, không vì vui mà quên uống thuốc, tiêm thuốc. Đường trong cơ thể vẫn luôn được tiêu hóa, hấp thụ và tạo ra từ gan, thậm chí những ngày Tết còn gia tăng nhiều hơn vì ăn uống nhiều, vì stress... Không bỏ tiêm dù chỉ một liều thuốc.
Ăn uống ngày Tết
|
Ăn nhiều bánh chưng không tốt cho người bệnh tiểu đường. |
Bao giờ cũng có nhiều biến động lớn, các bữa ăn có quá nhiều thịt, nhiều chất béo. Lưu ý: bánh chưng và xôi thuộc về đồ nếp khi tiêu hóa xong làm tăng đường máu khá nhiều. Giờ giấc ăn uống cũng cần lưu ý, nhiều khi làm cơm cúng gia tiên nên ăn muộn dẫn đến hạ đường huyết (phòng tránh bằng cách đến giờ ăn thường khi nên dùng tạm thứ gì đó như bánh quy, quả chín chẳng hạn). Ngày Tết cần cảnh giác những thức ăn vui miệng như hạt hướng dương, hạ bí đỏ rang, nếu ăn nhiều làm tăng tổng số calo hấp thụ khá nhiều (1 lạng hạt trên cung cấp tới 1/4 nhu cầu năng lượng cho cơ thể).
- Nếu đi ăn cỗ nên báo trước với người cùng ăn là mình bị tiểu đường sẽ tránh bị ép ăn uống quá độ. Trường hợp đã lỡ ăn nhiều có thể tiêm thêm insulin nhanh 2-6 đơn vị loại insulin nhanh; nếu không dùng thuốc tiêm thì nên vận động nhiều hơn để tiêu thụ số calo thừa đưa vào, không tự ý tăng liều thuốc uống nếu không có ý kiến của bác sĩ vì các loại thuốc uống hạ đường huyết khó lường trước khả năng làm giảm đường máu trong khoảng thời gian ngắn.
Dùng rượu, bia với số lượng ít có thể được chấp nhận: ví dụ 1/2 lít bia, 1-2 ly rượu vang, rượu mạnh chỉ nên uống dưới 50 ml/một bữa ăn. Chỉ nên uống sau khi đã ăn được một lúc. Nếu uống rượu say có nguy cơ bị hạ đường huyết.
- Đồ uống như trà và cà phê có thể phải tiếp khách nhiều lần trong ngày, nên pha loãng thêm bằng nước lọc.
- Giờ giấc sinh hoạt gắng điều độ nhất nếu có thể.
Vận động ngày Tết
Ngày Tết thường hay bị lãng quên vận động, mặt khác có người lại vận động nhiều hơn thường ngày (như đi lễ hội xa chẳng hạn). Cả hai thái cực này đều gây biến động đường máu.
Để tránh thái cực thứ nhất (ít vận động do không thể đi thể dục như mọi ngày): nên duy trì những hoạt động thường quy tối đa như lên thang gác, lau dọn nhà cửa, tưới cây, đi bộ khi đi thăm họ hàng ở những khoảng cách gần, tập với máy tập trong nhà....
Để hạn chế nguy cơ hạ đường huyết do vận động nhiều bất thường: ăn 15-30g chất bột đường sau mỗi 30 phút leo núi (ví dụ 1-2 quả quýt, uống một cốc nước ngọt, ăn một nắm xôi..). Với người đang tiêm insulin: giảm 1/2 liều thường quy, thử máu sau mỗi 60 phút leo núi để biết nên ăn thêm hay không?
Nếu đi chơi xa: luôn nhớ mang theo thuốc dùng hằng ngày, mang nhiều hơn số lượng dự kiến vì có thể kéo dài ngày lưu trú bên ngoài hơn dự định vì họ hàng níu kéo, vì nhỡ tàu xe... Đem theo đơn thuốc của bác sĩ trong ví, đề phòng trường hợp khẩn cấp bị hôn mê hoặc hết thuốc chữa trị.
Bệnh viện vẫn luôn luôn có người trực trong dịp Tết, đừng ngần ngại gọi điện xin tư vấn hoặc đến khám nếu cảm thấy sức khỏe không ổn.
Chuẩn bị càng tốt, ăn Tết càng vui.
ThS. Nguyễn Huy Cường