Để tạo ra đủ số lượng tế bào máu lành mạnh, nhất là hồng cầu, tủy xương cần được cung cấp thường xuyên chất sắt, vitamin B12, folate và vitamin C. Vitamin có ở hầu hết thực phẩm, nếu thiếu có thể phát sinh thiếu máu.
Có nhiều thể thiếu máu với những nguyên nhân khác nhau và cũng ảnh hưởng khác nhau đến người mẹ và thai. Tế bào máu đầu tiên là hồng cầu, ngoài nhiệm vụ vận chuyển ôxy còn loại trừ carbon dioxyde, sản phẩm giáng hóa của tế bào và đem tới phổi để thải ra ngoài. Tủy xương của các xương lớn là nơi sản xuất ra hồng cầu và hồng cầu bình thường có đời sống khoảng 120 ngày. Khi hồng cầu chết thì chất sắt trong huyết sắc tố lại được tái sử dụng để tạo hồng cầu mới.
Triệu chứng thường gặp nhất của mọi thể thiếu máu là cảm giác mệt mỏi vì cơ thể không nhận đủ ôxy. Ngoài ra, còn có thể có da xanh, loét miệng và lưỡi, thở nhanh, ăn không ngon, tiêu chảy, tê bì hay đau nhói ở bàn tay, bàn chân - yếu cơ - tâm trí lú lẫn hay dễ quên.
Nếu thiếu sắt, tủy xương tạo ra ít hồng cầu, thiếu vitamin C hồng cầu có thể tích nhỏ, thiếu vitamin B12 hay folate thì tủy xương tạo ra những đại hồng cầu và chưa trưởng thành (còn gọi là hồng cầu to - megalocyte). Kết quả là thiếu hồng cầu và bị thiếu máu (còn gọi là thiếu máu đại hồng cầu).
Phụ nữ có thai và cho con bú có sự gia tăng nhu cầu về folate. Không đáp ứng sự gia tăng nhu cầu này sẽ gây ra thiếu hụt folate và có thể dẫn đến khuyết tật bẩm sinh cho não và tủy sống của thai, vì vậy, cần uống folic acid (dạng tổng hợp của folate) ngay từ khi chuẩn bị có thai. Khi có thai, vẫn cần bổ sung để tạo ra các tế bào máu và tế bào thần kinh có chất lượng.
Thiếu máu do thiếu vitamin thường diễn biến chậm, trong nhiều tháng hay nhiều năm. Triệu chứng lúc đầu có thể không rõ ràng nhưng tăng dần theo mức độ nặng lên của bệnh.
BS. Xuân Anh