Trong văn hoá ẩm thực Việt Nam, thịt trâu là nguyên liệu chính để chế biến những món đặc sản như thịt trâu nấu với rau cần, rau ngổ, trâu luộc, kho, quay, xào khoai môn, xào sả ớt, xáo, nướng hoặc kẹp chả, hầm với bắp cải, nấu cari, hấp gừng, nấu tạp pílù, thịt trâu khô lùi tro bếp... đều có tính bổ dưỡng, tăng lực, cứng gân xương.
Tất cả các bộ phận của con trâu đều được dùng chữa bệnh kể cả lông, móng... Xin giới thiệu một số bài thuốc và món ăn từ thịt trâu, sữa trâu, xương trâu để bạn đọc tham khảo.
Thịt trâu
Chữa phù, đái ít: Thịt trâu 200g bóp dấm thanh và gừng rồi hấp chín. Hoặc phối hợp thêm các vị thuốc lợi tiểu như rễ cỏ tranh.
Phát sốt mặt kém tươi, hồi hộp, váng đầu, móng tay chân nhợt, dùng bài sau:
Thịt trâu 500g; câu kỷ 30g; sinh khương 10g; muối tinh 10g; nước gừng 200ml; dầu lạc 10g; hoài sơn 30g; củ hành 10g; mì chính 2g; rượu nhạt 20ml.
Rửa sạch thịt trâu nhúng vào nước sôi 3 phút, thái ngang thớ thịt từng lát nhỏ, bỏ vào nồi lẫn với các vị thuốc và các thứ gia vị, đậy kín, đem hầm hai giờ, lấy ra ăn vài lần, ngày 2 lần.
Huyết hư, nóng trong xương, mồ hôi trộm: Thịt trâu hoặc xương tủy xương hầm làm món ăn hằng ngày với các loại khoai sắn, củ cải, ngó sen, củ súng cùng các loại rau thơm.
Tay chân sưng đau: Thịt trâu tươi mới, thái mỏng đắp lên. Khi khô thay thịt mới.
Tắc tia sữa: Thịt mũi trâu: phần láng bóng quanh 2 lỗ mũi. Nấu canh với mướp khía và hành hoa cả củ và lá tươi. Có thể nấu với đu đủ, mít non, hành...
Trúng phong méo miệng: Thịt mũi trâu tươi hay khô nướng cho nóng đắp lên bên bị lệch. Hết méo bỏ ra ngay.
Phù thũng: Lấy bàn chân cẳng trước đốt lột móng, cạo lông luộc mềm róc lấy thịt gân để nấu với rau cải, bí bầu hoặc với các vị thuốc lợi tiểu như rễ cỏ tranh, rau mã đề.
Đại bổ chống suy nhược thần kinh và thể lực: Nấu cao thịt trâu bằng cách ninh lấy nước cô cao có màu hổ phách, bảo quản kỹ để ăn dần ngày 1-2 thìa nhất là về mùa đông tháng giá khỏi tê mỏi đau nhức chân tay.
Thịt trâu còn có nhiều món ăn bổ dưỡng khác: Nầm trâu xào cà rốt để sáng mắt.
Thịt mũi trâu (phía trước) chữa tiêu khát.
Sữa trâu
Chữa đầy bụng, trướng hơi không muốn ăn, người nóng: hoà sữa trâu với bột hạt cau và mộc hương (lượng bằng nhau) ngày uống 2 lần.
Bồi dưỡng cơ thể: uống sữa trâu như các loại sữa khác sau khi đã nấu chín.
Xương trâu bò
Dùng nấu cao đơn thuần hoặc phối hợp với các loại xương khác gà, heo, chó, dê, trăn, khỉ... thành cao xương hỗn hợp. Dùng để làm thuốc bổ gân xương, bồi bổ canxi, chất keo cho các đối tượng già yếu, trẻ em chậm biết đi.
Lấy cao xương hỗn hợp phối hợp thêm các vị thảo dược như ngũ gia bì, đảng sâm, thục địa, cẩu tích sẽ cho tác dụng tăng lên tuỳ loại thảo dược đi cùng.
Dùng xương tươi mới chặt đoạn nhỏ (cả tủy) ninh ăn như làm với các loại xương khác, với bí đỏ, cà rốt, măng, để bồi bổ sức khoẻ. Có thể thêm ít rượu.
Xương trâu đốt thành than: Uống trong để cầm máu. Dùng ngoài trộn than, dầu mè chữa lở mũi.
4 cẳng chân, dùng nấu món tứ trụ trong Bát trân để đại bổ khí huyết.
BS. Phó Thuần Hương