Nếu điều chỉnh theo tỉ lệ trượt giá, tài sản mà tỉ phú huyền thoại John Davison Rockefeller tích cóp được là nhiều nhất mọi thời. Trước và sau ông vẫn không có người nào trên thế giới giàu bằng ông! Cho đến khi mất năm 1937, giá trị tài sản của trùm dầu hỏa Rockefeller là 1,4 tỉ USD trong khi GDP Mỹ thời điểm đó là 92 tỉ USD. Điều đáng nói là Rockefeller đã tạo dựng sự nghiệp từ tay trắng. Vậy gương mặt huyền thoại này làm giàu như thế nào?
Khi còn trẻ, John Davison Rockefeller kể rằng ông có hai tham vọng: kiếm được 100.000USD và sống đến 100 tuổi. Ông chết ngày 23-5-1937, chỉ 26 tháng trước sinh nhật lần thứ 100; và giá trị tài sản mà ông sở hữu là 1,4 tỉ USD. Sinh ngày 8-7-1839 tại Richford (gần Oswego, New York), Rockefeller trưởng thành trong gia đình nền nếp, nguyên tắc và kỷ luật; với đức tính cần kiệm là chuẩn sống luôn được nhắc nhở và đề cao.
Dòng họ Rockefeller không là dân Mỹ gốc. Thoạt đầu họ là những người thuộc dòng tộc Rochefeuille hoặc Rocquefeuille – theo các nhà phả hệ học – đến Mỹ năm 1720 từ vùng gần Coblenz bên bờ sông Rhine, sau khi từ bỏ làng quê tại tỉnh Languedoc (Nam nước Pháp). Bố Rockefeller là ông William, kiếm sống bằng nghề “lang vườn”, thỉnh thoảng buôn bán lặt vặt; và mẹ ông là Eliza Davison, chỉ là người nội trợ bình thường. Tuy nhiên, chính những người “ít ăn, ít học” đôi khi lại là những người biết cách dạy con tốt nhất.
Sau này, Rockefeller kể rằng, mình học những bài vỡ lòng về kinh doanh và thương trường từ bố ngay khi vừa biết nói và biết đi; và học được cách sống cần kiệm từ bà mẹ giỏi vun vén, người sẵn sàng dùng “cán chổi” để bắt con cái phải biết làm việc siêng năng, biết sống chia sẻ, và “biết làm người”. Tất cả trải nghiệm đầu đời về kinh doanh đã được kể trong quyển Random Reminiscences of Men and Events (Những tản mạn về người và việc), quyển sách duy nhất mà Rockefeller viết và ấn hành.
“Năm tôi 7 hoặc 8 tuổi gì đó” – Rockefeller kể: “Tôi bắt đầu những “thương vụ” đầu tiên với sự giúp đỡ của mẹ. Tôi có vài con gà tây được mẹ giúp nuôi. Tôi chăm sóc chúng rồi bán. Tiền thu được chẳng tiêu gì cả và tôi giữ lại rất cẩn thận”. Chuyện kể thêm rằng, chẳng phải tự nhiên Rockefeller được mẹ cho không đàn gà. Có lần, chúng đi lạc mất vài ngày và mẹ hứa với Rockefeller rằng cậu sẽ được “toàn quyền sở hữu” chúng nếu chịu khó bỏ công tìm lại được…
 |
| John Davison Rockefeller năm 18 tuổi |
Đóng góp từ thiện hào phóng vào những năm sau này khi đã trở thành người giàu nhất thế giới của Rockefeller cũng bắt đầu từ văn hóa giáo dục gia đình. Từ thuở thiếu thời, Rockefeller đã quen và thuộc nằm lòng những bài “nhật tụng” của bố mẹ về đạo đức và tinh thần hiếu học. Không chỉ nói suông, họ còn thực hành bằng cách dạy bọn trẻ làm những món quà nho nhỏ cho nhà thờ để tặng người nghèo.
Dưới sự hướng dẫn của bố, cậu bé Rockefeller còn lập cả những quyển sổ ghi chép lại cẩn thận từng đồng được cho, cũng như từng xu cậu tiêu xài. Một trong những quyển như vậy còn được giữ lại, Ledger A (Tập sổ cái A), cho thấy Rockefeller đã tẩn mẩn ghi lại mọi khoản chi tiêu, trong đó có nhiều phần được ghi chú là “làm từ thiện”.
Tìm được quyển tập nhỏ vào 25 năm sau trong đống giấy tờ cũ, Rockefeller nhớ lại cách sống cần kiệm thời ấu thơ, như những hồi ức đẹp đẽ về nền tảng giá trị giáo dục gia đình. Ledger A cho thấy cậu trai nhỏ Rockefeller đã tặng 1 xu cho lớp giáo lý vào mỗi Chủ nhật; và trong một tháng, có những đoạn ghi việc tặng 10 xu cho các giáo đoàn nước ngoài; 50 xu cho giáo đoàn Mite Society; 12 xu cho giáo đoàn Five Points tại New York; 35 xu cho thầy dạy giáo lý; 10 xu cho người nghèo trong giáo xứ…
Kể lại trong Random Reminiscences of Men and Events, Rockefeller cho biết: “Chúng tôi luôn được khuyến khích phải sống tự lập”. Rockefeller bắt đầu khám phá bí quyết việc kiếm tiền năm 14 tuổi. Tiết kiệm được 50USD từ việc bán gà tây và từ tiền công được trả cho những việc lặt vặt mà các bà hàng xóm thuê (chẳng hạn đào khoai tây với tiền công 1,12USD trong 3 ngày), Rockefeller bắt đầu cho vay với “lãi suất” 7%…!
MẠNH KIM/PETROTIMES