Thông thường mầm bệnh gây viêm xoang là vi khuẩn và virut. Song còn một loại tác nhân gây viêm xoang rất nguy hiểm là nấm lại ít được chú ý. Đại học Y khoa Graz (Áo) thống kê trong khoảng từ năm 1976-1989 có 340 ca bị viêm xoang do nấm. Thống kê của Bệnh viện Chợ Rẫy, từ năm 1998-2002 có 32 trường hợp nhiễm nấm viêm xoang hàm và xoang bướm.
Trong tự nhiên, bào tử nấm có mặt trong đất, không khí nhiều bụi bặm và trong các chất hữu cơ, xác động, thực vật thối rữa... nếu chúng ta hít phải các bào tử nấm, chúng sẽ bám vào vách mũi, hốc xoang để rồi sau đó sẽ gây bệnh.
Loại nấm nào gây viêm xoang?
 |
|
Nấm Aspergillus niger gây viêm xoang. |
Các loại nấm gây viêm xoang hay gặp nhất là nấm Aspergillus. Tuy chúng có hơn 300 chủng loại nhưng may mắn thay chỉ có khoảng dưới 10 loại trong số đó gây bệnh cho người, đó là: flavus, glaucus, versicolor, nidulans, niger, aspergillus fumigatus (gần 90% gây bệnh viêm xoang...).
Những yếu tố nguy cơ nhiễm nấm
Có nhiều yếu tố nguy cơ gây nhiễm nấm bao gồm:
- Khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều rất thích hợp cho nấm mốc phát triển. Nếu kết hợp với không khí ô nhiễm, nhiều bụi bặm thì sự nhiễm nấm càng cao.
- Một số nghề nghiệp như: nghề nông hoặc tiếp xúc thường xuyên với ngũ cốc mốc dễ nhiễm bệnh.
- Bệnh lý làm giảm thông khí xoang và giảm sự dẫn lưu của xoang như: tắc lỗ thông mũi xoang do viêm xoang mạn tính, polyp mũi xoang, dị vật trong mũi xoang... nấm Aspegillus khi xâm nhập vào lỗ mũi hay hốc xoang thường nằm im tại chỗ, chỉ gây bệnh khi gặp các yếu tố thuận lợi.
- Cơ thể bị suy giảm miễn dịch như trong các trường hợp: nhiễm HIV, bệnh tiểu đường, mắc các bệnh về máu, dùng thuốc corticoid kéo dài, dùng kháng sinh phổ rộng, điều trị bằng hóa chất, dùng thuốc ức chế miễn dịch...
Biểu hiện bệnh như thế nào?
Viêm xoang do nấm cũng có những triệu chứng tương tự như các trường hợp viêm xoang do nhiễm khuẩn. Khi phát bệnh, người bệnh thấy có các biểu hiện: nhức đầu, nghẹt mũi, chảy mũi trong hay đục. Tùy vị trí nhiễm bệnh mà có triệu chứng khác nhau như: viêm xoang hàm thường nhức đầu vùng gò má, thái dương hai bên; viêm xoang bướm thì thấy nhức đầu ở vùng đỉnh hay vùng chẩm ở phía xoang bị bệnh. Một số trường hợp khịt mũi hay khạc đờm có lẫn ít máu. Khó phát hiện bệnh do không nghĩ đến viêm xoang do nấm nên bệnh thường kéo dài thời gian vì thế tổn thương càng nặng hơn. Khi đó nấm có thể đã phát triển thành khối lớn choán đầy hốc xoang, phá hủy các thành xoang rồi xâm lấn vào những cơ quan lân cận như hốc mắt, sọ não. Khi nấm xâm nhập vào hốc mắt sẽ làm người bệnh thấy mắt bị mờ dần, nguy hiểm nhất là bị mù vĩnh viễn. Nấm xâm nhập vào trong sọ sẽ gây viêm màng não hoặc viêm não; Trường hợp nấm xâm nhập vào các dây thần kinh sẽ gây liệt các dây thần kinh và vùng do thần kinh này chi phối; Đặc biệt nguy hiểm khi nấm làm tổn thương mạch máu sẽ gây chảy máu ồ ạt khiến bệnh nhân tử vong nhanh chóng.
 |
|
Tổn thương não do nấm. |
Chụp Xquang thông thường có thể thấy xoang mờ với những ổ lắng đọng canxi. Chụp cắt lớp cho hình ảnh rõ hơn phim thường: mật độ cản quang tăng ở giữa đám mờ, đôi khi dưới dạng một khối giả u; Có hình ảnh đám vôi trong xoang; Thấy hình ảnh hủy xương các thành xoang hoặc các vách xương dày lên. Giải phẫu bệnh lý mổ xoang nhìn thấy trong xoang những khối màu nâu đen, dễ vỡ hoặc giống như bùn màu xanh đen nên nghĩ đến nấm. Lấy bệnh phẩm soi dưới kính hiển vi thấy những sợi nấm và những bào tử nấm thâm nhập trong các lớp niêm mạc xoang; nuôi cấy trong môi trường thích hợp cho nấm sinh sôi rồi soi dưới kính hiển vi thấy sợi nấm để chẩn đoán xác định. Huyết thanh chẩn đoán thường âm tính trong những trường hợp nhiễm nấm mũi xoang ở giai đoạn chưa xâm lấn và dương tính cao ở giai đoạn xâm lấn.
Các phương pháp chữa trị bệnh
Do nấm khi xâm nhập vào mũi xoang thường có giai đoạn nằm im, chúng chỉ gây bệnh ở mũi xoang khi gặp điều kiện thuận lợi. Do đó cách chữa bệnh đơn giản và hiệu quả nhất là phải lấy dị vật trong mũi xoang, giải quyết những nguyên nhân gây bít tắc xoang như cắt polyp, khối u hay khắc phục những dị hình khác ở mũi xoang. Khi phát hiện khối nấm trong xoang cần phải lấy ra triệt để, đồng thời bơm rửa sạch hốc xoang.
- Dùng thuốc: có thể dùng thuốc diệt nấm tùy theo giai đoạn của bệnh và có khi phải phối hợp nhiều loại thuốc; Chú ý rằng thuốc kháng nấm thường gây độc cho gan nên phải kiểm tra chức năng gan trước và trong khi dùng thuốc.
Viêm xoang do nấm có thể điều trị khỏi nếu được phát hiện sớm. Bệnh có thể gây tử vong nếu người bệnh đến khám ở giai đoạn muộn khi nấm đã xâm lấn vào sọ não, thần kinh và mạch máu. Cần chú ý rằng ở Việt Nam khí hậu nóng ẩm mưa nhiều, tỷ lệ nông dân chiếm gần 80% nên bệnh nấm xoang có nguy cơ phát triển.
Theo Suckhoedoisong