Chim bồ câu (Columba livia domestica Gmelin) thuộc họ bồ câu
(Columbidae), tên khác là bồ câu nhà, chim câu, là loài chim nuôi rộng rãi khắp
các châu lục, từng gia đình có thể nuôi chim bồ câu để sử dụng.
Trong y học cổ truyền, chim bồ câu được dùng với tên thuốc
là cáp điểu hay gia cáp, gồm thịt chim (cáp điểu nhục), tiết chim (cáp điểu
huyết), phân chim (cáp điểu phẩn) và trứng chim (cáp điểu noãn) cũng được dùng.
Nhưng sử dụng hiệu quả nhất vẫn là chim bồ câu non (ra ràng), dưới 1 tháng
tuổi.
Thịt chim chứa trên 22 % protid, 1% lipid và các muối
khoáng, có vị mặn, tính bình, hơi ấm, không độc, có tác dụng bổ ngũ tạng, tăng
cường khí huyết, mạnh dương, trừ cam tích, kích thích tiêu hóa. Thịt chim câu
rất thích hợp với thể trạng người cao tuổi, phụ nữ sau khi sinh, trẻ em phát
triển chậm, dùng dưới dạng nấu cháo rồi ăn nóng, trong dân gian chim bồ câu còn
có tác dụng chữa được một số bệnh.
- Để chữa chứng liệt dương, thiếu máu, hoa mắt hay choáng
váng: Lấy chim bồ câu non 1 con và chim sẻ 5 con, làm thịt, bỏ lòng ruột, cắt
nhỏ, sấy khô giòn, tán bột mịn; đỗ trọng 120g sao tồn tính, tán nhỏ cùng với
muối rang 4g. Trộn đều các bột, luyện với mật ong làm thành viên bằng hạt ngô.
Ngày uống hai lần, mỗi lần 15 viên với nước ấm (thuốc bổ thận tráng dương).
- Tiết chim: Chứa nhiều chất đạm, chất sắt, huyết sắc tố, có
vị ngọt, mặn, mùi tanh, tính ấm, có tác dụng giải độc, điều kinh. Để chữa kinh
nguyệt không đều, kinh bế lâu ngày không thông, lấy tiết chim trộn với bột xơ
mướp đốt tồn tính làm thành bánh, phơi khô; khi dùng, tán nhỏ, ngày uống hai
lần, mỗi lần 8g với rượu vào lúc đói.
Ở Trung Quốc, người ta dùng chim bồ câu cùng với những dược
liệu khác dưới dạng món ăn – vị thuốc khá phổ biến để bổ tỳ, tăng cường khí
huyết, nhất là cho người mới ốm dậy.
Cách làm: Chim bồ câu non ra ràng 1 con, làm thịt, bỏ ruột,
chặt nhỏ; hoàng kỳ 30g, câu kỷ tử 30g, phơi khô, thái nhỏ, trộn đều, thêm nước,
hấp cách thủy cho chín nhừ, thêm gia vị, rồi ăn cái, uống nước. Cứ 3 ngày ăn
một lần. Dùng 3- 5 lần. Để chữa đái tháo đường, lấy thịt bồ câu 1 con nấu chín
với mộc nhĩ trắng 15g hoặc hoài sơn 30g và ngọc trúc 20g. Ăn cái, uống nước làm
một lần trong ngày. Trứng chim bồ câu có vị ngọt, chua, mặn, tính bình, có tác
dụng ích khí, giải độc.
Trong đời sống thường ngày ta có thể hầm chim bồ câu với đỗ
xanh, nếp hương, mộc nhĩ, và các da vị thông thường cho ta được món ăn ngon, bổ
dưỡng, rất tốt cho mọi lứa tuổi.
Theo DS Mỹ Nữ - Nông Nghiệp Việt Nam