 |
|
Sóc bay lông tai. |
Sóc bay là một loài thú rừng cỡ nhỏ thuộc nhiều chi và loài khác nhau như sóc bay đen (Hylopetes alboniger Hodgson), sóc bay lông tai (Belomys pearsoni Gray), sóc bay sao (Petaurista elegans Mueller) thuộc họ sóc bay (Petauristidae). Hình dạng của sóc bay giống loài sóc thường, chỉ khác là ở hai bên thân có một lớp màng da mỏng và rộng nối liền với tứ chi. Bộ lông mềm và mịn, có màu nâu xám ở lưng, nâu sẫm ở màng cánh, nhạt hơn ở bụng.
Sóc bay sống ở rừng già, rừng hỗn giao trên núi đá vôi hoặc núi đất ít người qua lại, độ cao phân bố từ 500m trở lên. Thường gặp ở các vùng Tây Bắc (Lai Châu, Sơn La), Thanh Hóa, Nghệ An, miền Trung (Thừa Thiên Huế), Tây Nguyên (Gia Lai, Kon Tum, Đăk Lăk, Lâm Đồng) và một số đảo (Côn Sơn, Phú Quốc).
Vào tháng 10-12, người ta thường tìm đến những hốc cây lớn trong rừng nơi sóc bay làm tổ để thu hoạch phân. Đó là những khối to, nhỏ không đều do phân dính kết lại với nhau gọi là đường ngũ linh chi hoặc những viên nhỏ rời nhau là tán ngũ linh chi. Đem phân về, nhặt bỏ hết tạp chất (đất, vụn lá và vỏ cây), rồi tãi mỏng để phơi hoặc sấy khô. Khi dùng, cho phân vào chảo, sao nhỏ lửa, vẩy giấm vào, lại sao, làm vài lần đến khi phân có màu ánh bạc là được. Lấy ra phơi trong râm cho khô kiệt. Có thể tẩm phân với rượu.
Dược liệu ngũ linh chi chứa chất nhựa, đạm nitơ, urê và acid uric, có vị đắng, hơi ngọt, tính ấm, không độc, dùng sống thì hoạt huyết, cầm máu; sao tẩm thì tán ứ, giảm đau. Thường được dùng trong những trường hợp sau:
- Chữa ứ huyết, tắc kinh, đau bụng khi thấy kinh, kinh nguyệt không đều, xích đới: Ngũ linh chi và bồ hoàng với lượng bằng nhau, sao vàng, tán bột, rây mịn, chiêu với nước ấm hoặc nước đường, mỗi lần 8g, ngày hai lần.
- Chữa tắc nghẹn, chóng mặt, bụng đau có hòn cục: Ngũ linh chi 8g, can khương 4g. Hai thứ tán nhỏ, rây bột mịn, uống với rượu hâm nóng làm hai lần trong ngày.
- Chữa rắn độc cắn: Ngũ linh chi và hùng hoàng lượng bằng nhau, tán bột mịn. Mỗi lần uống 4g với ít rượu, kết hợp đắp ngoài.
Hoặc pha chế rượu hội (một phương thuốc cổ truyền chuyên trị rắn cắn) dùng theo công thức sau: Ngũ linh chi 5g, hà thủ ô đỏ 10g, quế chi 10g, bối mẫu 10g, bạch chỉ 6g, bán hạ chế 6g, bạch đậu 6g, hùng hoàng 5g, xuyên sơn giáp 5g. Tất cả giã nhỏ, ngâm với nửa lít rượu 90o và một lít nước cất. Khi dùng, uống 10-20ml dung dịch chia làm hai lần trong ngày.
Chú ý: Cần chuyển ngay người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để điều trị tiếp.
Theo một số tài liệu, bột ngũ linh chi uống mỗi lần 10g, ngày 3 lần, là thuốc phục hồi tử cung sau khi đẻ. Ngũ linh chi 9g phối hợp với thổ ngưu tất 15g, rễ cỏ xước 5g, sắc với 400ml nước còn 100ml, uống làm hai lần trong ngày, chữa viêm tuyến tiền liệt, di tinh.
Theo Suckhoedoisong