Cá diếc là loại cá trắng nước ngọt, thân dẹt hai bên, dài 15 - 30cm; đầu và đuôi thuôn, miệng hướng lên trên, mắt có viền màu đỏ, lưng nhô cao.
Cá diếc có lưng dài nhỏ dần về phía đuôi. Vây đuôi xòe hai thùy nhọn xiên bằng nhau. Toàn thân có màu bạc, bụng màu nhạt hơn phía lưng. Ở Việt Nam,
cá diếc là loại sống phổ biến ở ao hồ, sông, bàu…
Theo Đông y, cá diếc tính hàn, không độc, công dụng điều khí hòa trung rất bổ ích, chữa trĩ,
đại tiện ra máu, lao, bệnh đái tháo đường, sát khuẩn, giải độc, cơ thể
suy nhược, mỏi mệt ăn kém, tiêu chảy, kiết lỵ, phù, đại tiểu tiện xuất huyết, dương vật không cương cứng, xuất tinh sớm. Liều dùng 200 - 250g. Kiêng kỵ: Các chứng bệnh có urê huyết cao, hôn mê gan không nên ăn cá diếc.
Cá diếc
Theo các nhà dinh dưỡng, thịt cá diếc chứa 17,7% protid; 1,8% lipid; 70 mg% calci; 152 mg% phospho; 0,8mg% sắt; vitamin B1, B6, acid nicotinic…Cá diếc thường được chế biến các món ăn ngon, bổ lành như nấu canh, hấp, chiên, nướng, kho…Ngoài cung cấp năng lượng cho cơ thể, các diếc còn là vị thuốc có giá trị, nhất là dành cho quý ông có bệnh: “ trên bảo dưới không nghe”. Sau đây là một số món ăn từ cá diếc:
-Chữa thai phụ tỳ hư khí trệ, buồn nôn nhiều, ăn kém, chậm tiêu, ngực bụng đầy trướng, mệt mỏi, đại tiện lỏng nát: Cá diếc 2 con, lá tía tô 15g, sa nhân 6g, gừng tươi 6 lát. Cách chế biến: Lá tía tô, sa nhân và gừng tươi
rửa sạch. Cá diếc đánh vẩy, mổ bụng, bỏ hết nội tạng, rửa sạch. Tất cả cho vào nồi, cho đủ nước, dùng lửa nhỏ hầm thật kỹ khoảng 2 - 3 giờ là được, chế thêm
gia vị, chia ăn vài lần trong ngày.
- Chữa : Cá diếc 200g, giò heo 1 cái, thông thảo 10g, thêm nước gia vị hầm nhừ, bỏ bã thông thảo.
- Chữa phù thũng toàn thân: Cá diếc 1 con, sa nhân 8g, cam thảo 4g. Sa nhân, cam thảo giã vụn cho vào bụng cá (đã
làm sạch bỏ ruột) khâu lại. Không cho ớt, muối mắm, cho các gia vị khác và nước hầm nhừ. Ăn liên tục đợt 3 tuần.
- Chữa đầy bụng, lạnh bụng không tiêu, ăn kém, suy nhược cơ thể: Cá diếc 200g, cải củ 200g, cà rốt 200g, nước bột đậu 1500 - 2000ml. Cá diếc cắt khúc, cải củ, cà rốt thái lát. Nước bột đậu nấu sôi, thả cá khúc vào, thêm cải củ, cà rốt, gừng, hành tươi đập dập và gia vị hầm nhừ rồi ăn.
- Chữa tì vị hư nhược, trướng bụng, kém ăn: Cá diếc 2 con, sa nhân 4g, trần bì 3g, lá lốt, ớt. Cá diếc làm sạch bỏ ruột để ráo nước; sa nhân tán bột, trần bì tán bột, lá lốt, ớt, gừng, hành, tỏi, bột tiêu lượng thích hợp, thêm muối trộn đều cho trong bụng cá. Dùng dầu lạc chiên rán cá trên chảo cho chín vàng, gắp ra để cho khô. Trên bếp chảo nóng có dầu rán, cho gừng hành cho thêm nước dùng gia vị thả cá vào, cho nước dùng sôi đều rồi ăn.
- Chữa thai phụ phù nề chân, an thai: Cá diếc 200g, xích tiểu đậu 100g. Hầm nhừ, thêm gia vị nhưng hạn chế muối.
- Chữa xuất tinh sớm, nóng bàng quang: Cá diếc 250g,
bí đao 100g, sinh địa hoàng 10, gừng, hành, gia vị đủ dùng. Cá diếc làm sạch, ướp gia vị chừng 30 phút. Bí đao rửa sạch, để nguyên vỏ, cắt khúc. Cho bí đao vào chõ, sau đó đặt cá lên trên, thái gừng và hành đem hấp tới khi cá chín. Nước hấp cá cho sinh địa hoàng vào đun sôi, bắc ra. Khi ăn, ăn cả nước và cái. Cách ngày ăn 1 lần, ăn trong vòng một tháng.
- Chữa thận hư, di tinh, cơ thể suy nhược: Cá diếc 40g, kim anh tử 20g, gia vị đủ dùng. Cá diếc làm sạch. Cho cá vào chảo rán qua, sau đó đổ nước và kim anh tử vào hầm tới khi cá chín, nêm gia vị là dùng được.
- Chữa dương vật khó cương cứng: Cá diếc 1 con, hạt sen 20g,
thịt nạc thăn 50g, dâm dương hoắc, đỗ trọng 8g, gia vị, rượu đủ dùng. Cá làm sạch, thịt nạc thăn rửa sạch, thái nhỏ, thịt nạc và các vị thuốc trên rửa sạch, buộc kín trong túi vải cho vào bụng cá, đặt cá vào chõ hấp chừng 30 phút là dùng được.
Dân gian thường cho rằng, cá diếc có tính hàn, công dụng điều khí hòa trung rất bổ ích, chữa mụn trĩ, đại tiện ra máu, lao, cả bệnh tiểu đường…Còn rau răm gọi là thủy liễu có tính ấm chữa đau bụng lạnh, vết thương rắn cắn, cước khí sưng chân và chàm ghẻ. Cá diếc nấu canh rau răm thường ăn để giải nhiệt, làm mát cơ thể.
Nấu canh cá diếc rất dễ: Cá diếc móc ruột bỏ gan, rửa sạch, ướp tiêu, hành, bột ngọt và tí muối, để 30 phút. Cho nước vừa đủ dùng vào xoong đun sôi, thả cá vào, đợi cá chín cho rau răm và 1/2 trái ớt xanh đập dập vào và nước mắm vừa ăn.
Ngoài ra, nhiều nơi ở miền Trung, người ta khoái ăn cá diếc đang sống (loại nhỏ), gọi là món thanh cầm. Muốn ăn thanh cầm phải nhốt cá và thay nước khoảng 5 ngày cho sạch cá. Khi ăn, để thẩu cá sống đang bơi bên cạnh, người ăn cứ việc lấy rau sống, chuối chát quấn quanh cá diếc, chấm với nước lèo vừa ăn vừa “hớp” ngụm rượu để “lấy đà” mà nhai tiếp.