Cá leo thuộc loại cá da trơn, da có màu xám hoặc hơi nâu, chuyên sống ở thác hoặc nơi nước chảy xiết. Cá có thân dài, dẹp ngang. Đầu tương đối to, dẹp đứng ở phần mõm. Miệng rộng, có hai đôi râu ở hàm trên và hàm dưới.
Một lão ngư chuyên câu cá leo cho hay, loài cá này có đặc tính rất kỳ lạ, mỗi khi chúng “bắt cặp” là leo nơi khe cạn hoặc leo lên ruộng nước đùa giỡn. Những đêm trăng sáng, cá leo tưng bừng giỡn nước. Có người cho rằng cá leo mùa sinh sản là món ăn rất bổ dưỡng của đấng mày râu.
Dân nhậu thích tìm loài cá này về chế biến các món ăn vừa ngon, vừa giữ vững phong độ đàn ông. Với những yếu tố trên, giá cá leo khá cao, giao động từ 150.000- 180.000 đ/kg.
Cá leo có thể chế biến nhiều món ăn ngon như nấu lẩu, nấu canh chua, nướng, chiên, kho lá nghệ, lá gừng…
Tuy nhiên, món thơm ngon, bồi bổ mà cơ thể dễ hấp thu nhất là món cháo cá leo. Cách chế biến như sau: Dùng dao cạo hết chất nhớt trên da cá, sau đó móc mang, làm ruột chỉ chừa lại hai chùm trứng và rửa sạch để ráo. Sau đó ướp các loại gia vị như gừng giã nhỏ, tiêu bột, bột nêm, hành tím để 10 phút cho thấm.
Phi dầu ăn với hành tím cho thơm, sau đó đổ cá leo ướp vào đảo qua, lại ít lần sau đó chêm nước sôi vừa đủ với gạo, hoặc nếp vào nấu khoảng 1 giờ sau thì cháo chín. Nhắc xoong cháo xuống nêm nếm cho vừa ăn và thêm rau thơm.
Thịt cá leo thơm, ngọt đậm, không xương ngang nên khi ăn thì chỉ việc nấu chín, cầm đầu cá, lấy đôi đũa cặp vào và tuốt 1 cái, toàn bộ thịt cá đã nằm trong bát, trên đũa chỉ còn cái đầu cá và bộ xương mà thôi.
Không có gì bằng trong tiết đông thiên mưa gió lạnh lùng, cả nhà quây quần bên nồi cháo cá leo thơm lừng bốc khói nghi ngút mà xì xụp húp.
Cái lạnh tiêu tan. Thú vị hơn, cá leo ăn rất hiền, rất tốt cho người đang ốm, người già, trẻ con, thai phụ… và cặp trứng cá leo khi nấu chín có màu vàng nghệ, tuy nhỏ mà dai, vừa thơm vừa bùi và beo béo, bạn đã ăn một lần, hương vị của nó khó quên!
