Cá heo nước ngọt là loài cá da trơn thường xuất hiện vào mùa nước nổi (khoảng tháng 7-10 âm lịch) ở đồng bằng sông Cửu Long. Cá có tập quán thích sinh sống nơi có dòng nước chảy mạnh. Cá mình dẹp, to nhất cỡ 3 ngón tay người lớn, dài độ chừng 1 tấc, da màu xanh nhạt. Đuôi, vây, kỳ màu đỏ cam rất đẹp (nếu là cá cái), có giá trị kinh tế hơn cá đực (da sọc đen).
Sở dĩ, cá có tên gọi như vậy vì khi lặn xuống nước (hoặc bắt cá đem lên bờ), ta nghe những âm thanh “eng éc” tương tự như tiếng heo kêu. Khi vào mùa nước nổi, người dân nơi đây thường dùng các phương tiện như: đặt dớn, đặt lọp, giăng lưới để đánh bắt. Thịt cá thơm ngon, da dầy, rất béo, được mọi người ưa chuộng nên có giá khá cao.
Cá heo nước ngọt ở Châu Đốc.
Cũng theo anh Vinh, cá heo ngày nay có bán quanh năm ở chợ vì người dân đã nuôi thương phẩm trong lồng bè. Hiện gia đình anh có 10 lồng bè, kích cỡ 2,0 x 3,6 m. Mỗi lồng thả được 200 kg cá giống. Giá cá giống khoảng: 55.000 đồng/kg (loại 150 con/kg).
Thức ăn chính của chúng là cá biển trộn cám. Nuôi thời gian khoảng 8-11 tháng, khi cá đạt trọng lượng từ 35-40 con/kg thì xuất bán. Bình quân, cứ 1 kg cá giống cho được 3 kg cá thịt (thành phẩm) là đạt yêu cầu.
Giá cá heo thu mua hiện dao động từ 280.000-300.000 đồng/kg, giá nhà hàng bán ra khoảng 450.000-500.000 đồng/kg…
Cá heo chế biến món nào cũng ngon, như: kho sả ớt, nướng muối ớt, nấu lẩu cơm mẻ, kho mẳn (kho ngót) với lá me non…; nhưng được các bà nội trợ miền Tây ưa thích nhất vẫn là cá heo kho tộ và cá heo nướng muối ớt.
Trước tiên, cá heo đánh bắt được (hay mua ở chợ) lựa cá còn tươi. Dùng dao bén cắt đầu, đuôi, vây, móc sạch ruột. Cho cá vào thau với một ít giấm chua (hoặc nước cốt chanh tươi), dùng tay chà nhẹ cho cá hết nhớt và bớt mùi tanh. Vớt cá ra rửa với nước lạnh vài lần cho sạch, để ráo. Kế đến, cho cá vào tộ, ướp gia vị để cá có mùi thơm và màu sắc hấp dẫn. Sau cùng, bắc tộ lên bếp với ngọn lửa liu riu cho đến khi nước rút vào cá sền sệt, thịt cá mềm, nhấc xuống.
Muốn cho nước cá kho có độ sánh hấp dẫn, ta nên thêm một muỗng nước cơm. Và sau cùng, cho tóp mỡ (hoặc dầu ăn), rắc một ít tiêu xay kèm vài trái ớt hiểm chín.
Món cá heo nướng muối ớt chế biến rất dễ dàng và nhanh gọn. Chỉ cần rửa cá cho sạch nhớt (không mổ bụng, chặt đầu, đuôi, vây, kỳ). Cho nguyên con vào ướp với muối ớt cùng một tí bột ngọt cho có hương vị đậm đà để ngấm khoảng 15 phút và cho lên vỉ than nướng.
Nhớ trở đều tay, tránh bị khét. Khi 2 mặt đã vàng, mùi thơm nồng nàn toả lên là được. Chỉ cần chuẩn bị rau sống (dưa leo, cà chua, xà lách, rau thơm…) ra dĩa và gắp cá đặt lên trên. Nếu cần thêm một dĩa muối tiêu chanh nữa, là xong!...
Món cá heo kho tiêu.
Trước khung cảnh sông nước hữu tình của miền Tây, còn gì thú vị cho bằng cùng các “chiến hữu” tụ họp trên bè cá ven sông thưởng thức món cá heo đầy hấp dẫn. Gắp một con cá heo cùng vài miếng rau sống cho vào miệng nhai từ từ để cảm nhận vị béo của da, ngọt, thơm của thịt cá thấm dần vào miệng và lan toả khắp các giác quan… Và một miếng cơm nóng gạo mới dẻo, thơm vào nữa, thật tuyệt vời!
Nếu có dịp về đồng bằng sông Cửu Long vào bất cứ thời điểm nào, bạn nên tìm cơ hội thưởng thức để nhớ mãi món ngon từ con cá heo đặc trưng của miền Tây!…
