Vỗ mông để chọn bạn đời là một phong tục đã có từ xa xưa của đồng bào dân tộc Mông tại các xã Lũng Pù, Khâu Vai và Cán Chu Phìn của huyện Mèo Vạc, Hà Giang. Phong tục của người Mông đã bị mai một từ lâu. Tuy nhiên, trò chơi "vỗ mông" đã được phục dựng lại, tạo nên nét mới mẻ, thú vị.
Ông Hùng Đại Kỳ - Trưởng phòng Nghiệp vụ văn hóa (Sở VHTTDL Hà Giang) cho biết: “Vỗ mông để chọn bạn đời là một phong tục đã có từ xa xưa chỉ có trong đời sống của đồng bào Mông Hà Giang. Thông thường, việc vỗ mông để chọn bạn đời chỉ diễn ra vào những ngày đầu xuân năm mới”.
Theo phong tục này, từ ngày 29 đến mồng 5 Tết, các chàng trai, cô gái đang trong độ tuổi “cập kê” lại “rồng rắn” từ các thôn bản về tụ tập tại trung tâm huyện Mèo Vạc. Họ thường diện bộ trang phục truyền thống của dân tộc mình. Các chàng trai mặc bộ quần áo màu xanh vải chàm được dệt từ sợi lanh, đầu đội mũ nồi, cổ quàng khăn len. Còn các cô gái chủ yếu mặc váy thêu nhiều hoa văn màu sắc rực rỡ, đầu quấn khăn, cổ đeo vòng trang sức tung tăng xuống phố.
Thanh niên người Mông đi chơi và tham gia tục “vỗ mông” trong ngày tết của dân tộc mình.
Các chàng trai, cô gái, không ai hẹn ai, nô nức tìm đến những bãi đất trống, những khoảng không gian rộng dưới chân núi để gặp gỡ, giao lưu, tâm tình kết bạn, tự hòa mình vào các hoạt động của Hội Xuân.
Các chàng trai, cô gái có tình ý gặp nhau và thể hiện tình cảm qua từng cái “vỗ mông” nhẹ nhàng.
Họ đi theo từng tốp, chỉ đến khi các chàng trai, cô gái có tình ý gặp nhau và thể hiện tình cảm qua từng cái “vỗ mông” nhẹ nhàng. Khi những ánh mắt đã tìm gặp được nhau, cô gái sẽ e thẹn tách khỏi đám đông chờ đợi. Chàng trai ngay lập tức tiếp cận, dùng tay vỗ vào mông cô gái và nói lời yêu thương. Nếu cô gái ưng thuận thì quay lại vỗ nhẹ vào mông chàng trai mà đáp lời tế nhị.
Nếu cô gái ưng thuận thì quay lại vỗ nhẹ vào mông chàng trai mà đáp lời tế nhị.
Sau đó họ cùng nắm tay nhau đi lên núi tìm chỗ tâm tình, trao gửi những lời yêu thương, hứa hẹn mặn nồng. Đến khi vỗ đủ 9 cặp, tức là hai bên đã chấp thuận nhau, chỉ chờ đợi người làm mai mối để thành vợ, thành chồng. Sau khi đã nhắn gửi nhau những ánh mắt đầy tình tứ, chàng trai bước tới vỗ nhẹ mông cô gái và cô gái cũng làm vậy với chàng trai trước sự chứng kiến của nhiều người.
Năm nay, trước khi diễn ra phần hội vào sáng 2/1/2014, thì từ chiều 1/1 (tức ngày 30 Tết của đồng bào Mông nơi đây), các gia đình đã tiến hành các thủ tục theo phong tục tập quán để đón năm mới.
Sau phần khai hội với các tiết mục văn nghệ đặc sắc, người dân trong xã và du khách đổ về con đường nhỏ dẫn vào thôn Sảng Chải A, địa điểm tổ chức Hội vỗ mông của xã Lũng Pù.
Thào Seo Dếnh, một thanh niên Mông đã chọn được vợ trong cuộc chơi “vỗ mông” năm nay, cho biết: “Nhà mình ở Cán Chu Phìn đến đây chơi tết và tìm bạn. Cô ấy ở xã bên nên khó gặp. Cô ấy ngoan hiền, khỏe mạnh và chăm chỉ nên mình muốn cưới về làm vợ và hôm nay may mắn đã được cô ấy ưng rồi. Chúng mình sẽ làm đám cưới sau khi nhờ bà mối giúp đỡ”.
Thực tế các đôi nam nữ nên duyên không phải do vô tình tìm được nhau mà thường đã có sự tìm hiểu từ trước. Tham gia trò vỗ mông trong ngày đầu xuân chỉ là cơ hội để hai người tìm gặp lại nhau, lúc này chàng trai có dịp thể hiện tình cảm và bản lĩnh của mình với người con gái mà mình muốn gắn bó trọn đời trước sự chứng kiến của những người xung quanh. Thông thường, đàn ông người Mông chọn vợ ngoài việc biết thêu thùa, dệt vải còn phải có dáng người to khỏe, bắp chân săn vồng lên trong cạp bít tất, đôi mông to mẩy. Theo quan niệm truyền thống, các cô gái như vậy vừa chăm chỉ làm nương rẫy, vừa mắn đẻ và khéo nuôi con…
Vỗ mông không chỉ đơn thuần là trò vui trong ngày Xuân mà còn chứa đựng một nét văn hóa rất riêng của người Mông. Ý nghĩa thực sự của trò “vỗ mông” chọn bạn đời vô cùng độc đáo này là các đôi nam nữ nên duyên không phải do vô tình tìm được nhau mà thường họ đã có sự tìm hiểu từ trước, còn tham gia trò “vỗ mông” trong ngày tết đầu xuân chỉ là cơ hội để hai người tìm gặp lại nhau...