Cá út là loại cá sông, thường sống bầy đàn, sau Tết là cá rộ. Ngày này ra mé sông đợi dân chài đi câu về là mua được mớ cá út tươi xanh, nhảy xôi xối. Cá út ngon nhất là cá út ông, tầm 20 con 1kg, con lớn quá thịt sẽ dai, mất đi hương vị ngọt lành sông nước.
Cá út ngon nhất là nấu với rau muống mọc ở chân ruộng, bờ đê; loại rau này tự sinh, không phân, không thuốc, ăn rất mát. Đối với người dân quê “sành” ăn rau ruộng, người ta sẽ chọn rau muống đỏ, sợi mềm mượt, non tơ, tươi xanh.
Cá út sông cùng rau muống chuẩn bị nấu canh chua. (ảnh: Hoàng Lê)
Nhớ lại những buổi sáng tháng Giêng, trời se se lạnh, má tôi ra mé sông đón mua cá út rồi sai chúng tôi ra ruộng hái rau muống về cho má nấu canh chua. Nhà tôi có nuôi sẵn “cơm mẻ” (loại cơm ủ lâu ngày) để làm vị chua thay thế cho chanh, me, khế… Sau khi đã làm cá sạch, má tôi bắc cái nồi nước lên bếp, đợi cho nước sôi rồi thả cá vào; khi cá chín, má tôi bỏ rau muống ruộng vào nồi, nêm gia vị, cơm mẻ, rồi nhắc xuống.
Món canh chua rau muống là món ăn chính trong bữa ăn của chúng tôi nên được má trịnh trọng đặt ở giữa bàn. Rồi má cẩn thận đâm dĩa muối ớt xanh dùng để chấm cá. Chúng tôi chờ có vậy, bới cơm vào chén, chan canh rồi húp soàn soạt, ngon lành. Thịt cá út vừa mềm vừa béo chấm với muối ớt xanh cay xé lưỡi còn gì thú vị cho bằng.
Món cá út dù dễ chế biến nhưng đòi hỏi tay nghề và bí quyết làm sao để món canh chua trở thành khoái khẩu. Không hiểu sao, dù đã hơn 10 năm qua đi, tôi vẫn nhớ như in mùi vị ngọt lành thẩm thấu trong từng miếng cá, nhớ mãi sợi rau muống ruộng đỏ tươi, xanh tốt, nõn nà...do má nấu.
Tô cá út nấu canh chua ấm áp nghĩa tình. (ảnh: Hoàng Lê)
Đối với tôi, món canh chua cá út có sức hấp dẫn đặc biệt, dư vị của nó luôn mãi còn trong tiềm thức chúng tôi. Món canh nghèo dân dã ấy được nấu bằng bàn tay gầy guộc thân thương của má, ăn vào cảm thấy ấm áp như tình cảm thân thương mà má đã dành cho chúng tôi nơi chốn quê nghèo.
Giờ đây, cá út ở quê tôi đã ít dần, rau muống không còn được “tự do” mọc ở con đê, chân ruộng nữa nên má ít khi chế biến món canh này. Vì theo lời má, má chỉ ở có một mình, ăn uống không bao nhiêu nên quanh năm má chỉ ăn kho khô, kho quẹt. Nhưng mỗi khi về lại quê nhà, má lại sai chúng tôi đi mua rau muống, cá út mang về để má nấu canh chua.
