Cá lóc hay còn gọi là cá quả, cá tràu là loài cá mà người ta có thể dễ dàng tìm thấy trên những con sông, con rạch ở nước ta. Từ Bắc vào Nam, cá lóc được người dân sử dụng để chế biến thành nhiều món ăn bình dị, dân dã nhưng rất ngon miệng. Dưới đây là một số món điển hình:

1. Cá lóc hấp bầu

Đây là món đặc trưng, đậm chất đồng quê Nam bộ. Đơn giản với cá lóc và bầu, khi thực hiện món này, người ta thường chọn những quả bầu vừa ăn, không quá già. Bầu được làm sạch, khoét bỏ ruột. Cá lóc lựa chọn loại cá béo, làm sạch, ướp với một ít gừng và rượu để khử mùi tanh. Dùng dao khứa những đường chéo trên thân cá, ướp cá với các loại gia vị như: muối, hạt nêm, nước mắm, đường... Sau đó cho cá vào trái bầu và đem hấp.

Vị ngọt của thịt cá cùng vị ngọt của bầu hòa quyện vào nhau đem lại sự ngon miệng cho người ăn. Ảnh: Khánh Hòa.

Ngoài thành phần chính, tùy theo sở thích của từng người, có thể cho thêm các nguyên liệu ăn kèm như: nấm rơm, súp lơ, hành lá....Cá lóc hấp bầu vừa ngon vừa lạ miệng, vị ngọt của bầu thấm đẫm vào trong từng thớ thịt cá làm cho món ăn thêm đậm đà. Cá lóc hấp bầu là món ăn chơi, ăn kèm gồm có bánh tráng, xà lách, rau thơm, húng quế, cà rốt thái sợi, bún tươi... và không thể thiếu chén nước chấm chua cay, được pha thêm một ít mỡ hành, lạc.

Lấy một miếng bánh tráng mỏng, cho lên trên một lá xà lách, vài cọng rau thơm, một ít bún tươi, thịt cá, cuốn tròn lại chấm vào chén nước mắm và thưởng thức. Cái vị chua cay của nước chấm hòa trong hương thơm của các loại rau, cùng đó là sự tương tác giữa vị ngọt của bầu và thịt cá, cả hai như lan tỏa, thấm đẫm vào nhau trong hương thơm thoang thoảng làm cho người ăn nhớ mãi.

2. Canh chua cá lóc

Canh chua cá lóc là một món ăn ngon miệng và rất phổ biến ở nước ta. Cá dùng nấu canh chua phải cắt lát vừa phải, không quá dày nhìn chẳng hấp dẫn, còn mỏng quá thì dễ nát. Chọn cá đang “ôm” trứng càng ngon vì trứng cá lóc rất bùi, ăn không ngấy.

Đầu và thân cá thường dùng nấu canh vì đầu cá rất ngọt, vị ngọt tự nhiên không giống như vị ngọt của các loại gia vị. Canh chua cá lóc ăn với nước mắm nguyên chất, bẻ trái ớt sừng trâu ra làm hai bỏ vào chén nước mắm, dằm thêm cặp trứng cá vào (nếu có) thì càng ngon.

3. Bánh canh cá lóc

Món ăn là đặc sản của người dân miền Trung, không phải ngẫu nhiên mà cá lóc trở thành nguyên liệu chính của món ăn giản dị nhưng đậm đà hương vị này. Vì cá lóc có tính hàn, ăn vào có tác dụng mát gan, thanh nhiệt, rất tốt cho sức khỏe của người dân ở vùng đất quanh năm khô hạn và đầy nắng gió này.

Nguyên liệu chính để làm bánh canh phải là bột gạo và cá lóc. Gạo ngâm đủ độ mới xay rồi cho vào cối giã thật nhuyễn, đến khi bột quyện chặt vào nhau, dai mà không dính tay mới là đạt. Sau đó, dàn bột vừa giã ra, cán mỏng, cắt thành từng sợi nhỏ và đem luộc cho vừa chín tới là được.

Bánh canh cá lóc là món ăn đặc sản của người dân miền Trung. Ảnh: Khánh Hòa.

Sợi bánh canh của món ăn này rất đặc biệt, không tròn như bánh canh miền Nam nhưng dai hơn. Cá lóc được làm sạch, luộc chín. Miếng cá được lóc hết xương, rim lên vàng ươm. Xương cá giã nhuyễn đem nấu nước dùng. Nước dùng ngoài vị ngọt của cá còn có vị thơm của xương ống, tuy nhiên lượng xương ống thường rất ít để tránh mất mùi vị của cá.

Bát bánh canh nóng hổi nghi ngút khói với sợi bánh canh, thịt cá đã xào sẵn, một ít tóp mỡ, nước dùng, hành lá, rau răm thái nhỏ để tăng thêm hương vị và mang ra cho thực khách. Hương thơm lan tỏa rất mời gọi như đang kích thích vị giác của người ăn. Ăn một thìa bánh canh, cảm nhận sợi bột mềm, hơi dai, miếng thịt cá béo, vàng ươm, được ướp gia vị rất vừa ăn, những viên tóp mỡ giòn rụm cùng nước dùng đậm đà nhưng vẫn giữ được vị ngọt thanh làm người ăn thỏa mãn từng giác quan khi thưởng thức.

4. Cá lóc nướng trui 

Với hương vị độc đáo và cách chế biến rất đơn giản, cá lóc nương trui là món ăn dân dã nơi đồng ruộng miền Nam. Đặc điểm của món ăn này là bạn không cần tốn thời gian để làm sạch cá hay tẩm ướp gia vị... Cá bắt dưới sông lên, rửa sạch, dùng một que vót nhọn, xiên qua cá từ miệng đến đuôi. Vùi cá vào đống rơm khô để nướng hoặc cắm que xuống đất, đốt rơm xung quanh để nướng. Khi cá chín, bạn cạo bỏ lớp vỏ cháy bên ngoài để lộ ra lớp thịt cá trắng vàng, thơm ngon.

Cá lóc nướng trui thường được cuốn bánh tráng và ăn kèm với mắm me. Lấy một miếng bánh tráng mỏng, cho lên trên một lá xà lách, vài cọng rau thơm, một ít bún tươi, thịt cá, cuốn tròn lại chấm vào chén nước mắm và thưởng thức. Cái vị chua cay của nước mắm me hòa trong hương thơm của các loại rau, thoang thoảng hương thơm của thịt cá nướng như lan tỏa, thấm đẫm làm cho người ăn thích thú.

5. Cháo cá lóc rau đắng

Đây là món ăn dân dã, đặc trưng của vùng sông nước miền Tây. Nguyên liệu nấu món này gồm cá lóc đồng và rau đắng. Cá lóc đồng sau khi làm sạch, đem luộc chín, lột da và lấy hết xương, thịt cá trắng tinh được xếp gọn gàng trên đĩa. 

Cháo cá lóc là một món ăn ngon miệng, rất tốt cho sức khỏe, thích hợp trong những ngày mưa. Ảnh: Minh Thư.

Thành phần làm nên gia vị cho món ăn là rau đắng, người dân xứ miệt vườn khi ăn món này chỉ cần đi một vòng trong vườn nhà là có đủ một rổ rau đắng tươi thơm ngon. Rau đắng rửa sạch, để riêng ra rổ cho ráo nước. Gạo vo sạch, cho vào nồi nấu chung với nước luộc cá để cháo có vị ngọt thanh rất tự nhiên. Khi cháo chín, cho vào các loại nguyên liệu như nấm rơm, gừng thái sợi và nêm gia vị vừa ăn.

Múc cháo ra bát, cho vào ít thịt cá lóc và thưởng thức với đĩa rau đắng tươi ngon. Bạn có thể nêm thêm một tí nước mắm, một lát chanh để món ăn thêm đậm đà, ngon miệng. 

Ngoài ra, còn rất nhiều món ăn khác như cá lóc kho tộ, canh chua cá lóc, canh cá lóc dọc mùng... cũng rất được ưa thích vì hương vị thơm ngon của nó.

Khánh Hòa