Vẹo cột sống tự phát là hiện tượng cột sống bị vẹo trong không gian 3
chiều: duỗi trong mặt phẳng dọc, vẹo sang một bên trong mặt phẳng trán, xoay các đốt sống
trong mặt phẳng ngang.
Bệnh thường gặp ở lứa tuổi từ 11 đến 17,
nữ chiếm đại đa số. Trẻ nhỏ (nhũ nhi) ít gặp. Tình trạng
vẹo cột sống thường kèm theo xoay các đốt sống, xoay nhiều
nhất ở đốt đỉnh của đoạn vẹo. Nếu vẹo ở đoạn cột sống ngực, tình trạng
xoay các đốt sống ngực sẽ làm biến dạng khung sườn, có thể ảnh hưởng đến hô hấp và tim
mạch.
Cách phát hiện vẹo cột sống tự phát ở trẻ em
Cha mẹ có thể nhìn từ phía sau lưng trần của trẻ, bảo trẻ cúi người 2 tay chạm
vào ngón chân. Nếu thấy một bên vai nhô cao hơn, có thể trẻ bị vẹo cột sống tự phát. Khi
đó, cần đưa bé đến cơ sở y tế chuyên khoa đểkiểm tra lại bằng X-quang, nếu phát hiện đúng
bệnh cần điều trị càng sớm càng tốt.
|
|
Lưng trẻ một bên cao, một bên thấp nhiều khả năng bị vẹo cột sống tự
phát
|
Vẹo cột sống hình chữ S ngược thường gặp nhất, hình chữ C ít gặp
hơn. Vẹo thường gây lệch
vai và khó xoay mặt về bên vai nhô cao
do tình trạng co rút cơ thang trên và cơ ức - đòn - chũm bên vai cao. Vẹo tiến triển
rất nhanh ở tuổi dậy thì. Vì không có triệu chứng nên bệnh thường âm thầm phát triển, khó phát hiện sớm.
Người ta thường gán cho
nguyên nhân
gây bệnh
là trẻ ngồi sai tư thế trong lớp học. Thực
ra đó là yếu tố thuận lợi làm tăng nhanh thêm tiến trình vẹo của bệnh sẵn có ở trẻ.
Hiện nay vẫn chưa tìm được nguyên nhân, vì vậy y văn gọi tên bệnh
là idiopathic scoliosis (vẹo cột sống tự phát).
Tùy thuộc vào độ vẹo và lứa tuổi mà bác sĩ sẽ chỉ định
chương trình điều trị khác nhau:
Trường hợp vẹo nhẹ góc Cobb dưới 20 độ thì chưa cần phải điều trị
ngay. Bệnh nhân cần tái khám một hoặc 3 tháng một lần tùy theo lứa tuổi.
Trẻ ở tuổi dậy thì cơ thể đang phát triển nhanh, nên tái khám mỗi tháng một lần, tập vật
lý trị liệu với các động tác kéo giãn và tập mạnh cơ thân mình. Môn đu xà và bơi lội cũng rất tốt,
tuy nhiên đu xà cũng cần được hướng dẫn bởi kỹ thuật viên vật lý trị liệu. Hiện nay có đai trợ giúp
đu xà giúp kéo dài thời gian mỗi lần đu mà không bị mỏi tay.
Trường hợp vẹo vừa, góc Cobb 25-40 độ, cần phải điều trị tích cực với áo nẹp để
nắn chỉnh cột sống và tậpvật lý trị liệu. Áo nẹp đóng vai trò chủ yếu trong việc nắn
chỉnh cột sống nên phải mặc ít nhất 10 giờ liên tục trong một ngày đêm. Hiện nay có áo
nẹp đêm, bệnh nhân chỉ cần mặc ban đêm ít nhất 10 giờ liên tục là đủ. Áo nẹp khi mới làm xong cần
phải được chụp X-quang với áo để kiểm tra xem có đạt yêu cầu nắn chỉnh chưa. Những áo không đạt yêu
cầu sẽ không có tác dụngnắn chỉnh và càng
làm cho độ vẹo tăng
lên rất nhanh.
 |
|
Áo nẹp cột sống mặc ban đêm (áo CAEN)
|
Nghiên cứu cho thấy áo nẹp giúp duy trì sự nắn chỉnh cột sống, còn
tậpvật lý trị liệu giúp kéo giãn các cơ co rút và tập mạnh các cơ yếu. Các kỹ thuật viên vật
lý trị liệu còn hướng dẫn trẻ cách thở vàtư thế đúng trong sinh hoạt, vị trí ngồi trong
lớp học phù hợp từng trường hợp để bệnh không tiến triển nhanh hơn.
Không nhất thiết phải đi tập
vật lý trị liệu mỗi ngày, song nên thực hiện ít nhất mỗi tuần một lần để được kéo giãn
các cơ co rút. Riêng các bài tập mạnh cơ và đu xà có thể tự tập tại nhà hàngngày.
Trường hợp vẹo nặng, góc Cobb trên 45 độ. Việc điều trị bảo tồn bằng áo nẹp và
vật lý trị liệu dường như không còn tác dụng. Trong vài trường hợp biện pháp này vẫn
được áp dụng với mục đích chờ mổ do trẻ chưa đến tuổi phẫu thuật. Ở độ này, nếu không phẫu
thuật, sau này trẻ sẽ vẹo nặng thêm, dẫn đến biến dạng lồng ngực gây chèn ép tim phổi ảnh
hưởng đến sức khoẻ và chất lượng cuộc sống sau này.
Lưuý: Điều trị vật lý trị liệu đơn thuần không có tác dụng, luôn
cần phải có điều trị kết hợp với áo nẹp. Áo nẹp đóng vai trò chủ đạo trong điều trị bảo tồn. Áo nẹp
phải bảo đảm đúng kỹ thuật, phải chụp X-quang với áo nẹp để kiểm tra trước khi sử dụng.
Theo TS.BS Võ Xuân Sơn - VnExpress