 |
|
Sâu dâu. |
Sâu ong là ấu trùng của ong bò vẽ (Vespa mandarina Smith), tên khác là ong vò vẽ, ong bắp cày, ong đất, ong khổng lồ, có thân mềm, màu trắng ngà, chứa nhiều acid amin, chất béo, vitamin, đường và muối khoáng. Dược liệu có vị ngọt, mặn, tính mát, có độc, tác dụng giảm đau, chống nôn, tăng lực, bền cơ. Sâu ong 3-5g sắc với 200ml nước còn 50ml, uống trong ngày chữa ngực bụng đau, nôn khan. Có thể sao vàng, tán bột, trộn với mật mà uống.
Dịch chiết từ sâu ong được pha chế thành dạng nước uống có tên là VAAM (Vespa amino acid mixture) có tác dụng làm giảm mỏi cơ bắp, nâng cao thể lực và sức bền. Thuốc được dùng cho những vận động viên chạy đường dài (marathon) làm họ chạy bền sức, nhanh và xa hơn. Ong non cũng được chế biến và sử dụng như ấu trùng.
Sâu dâu hay nhậy dâu là ấu trùng của con xén tóc (Apriona germari Hope). Toàn thân sâu mềm nục, con nhỏ bằng đầu đũa, con to có thể bằng ngón tay, dài 3-5cm, màu trắng như sữa. Đầu hơi tròn dẹt, hàm trên khỏe, phần ngực có những chấm nhỏ màu nâu đỏ, phần bụng chia đốt. Chân rất nhỏ, có khi không rõ. Sâu sống trong thân cây dâu (lá để nuôi tằm) gặm lõi gỗ phát ra tiếng cọt kẹt.
 |
|
Sâu dâu là ấu trùng của xén tóc. |
Khi dùng, tìm những lỗ thủng trên thân cây dâu, có phân đùn ra ngoài, cắt lấy và chẻ dọc để lấy sâu. Chỉ dùng những con to, dùng ngay hoặc phơi, sấy khô. Dược liệu có vị ngọt, mặn, béo, mùi thơm (khi sao), tính ấm, không độc, có tác dụng tiêu tích, giải độc, giảm ho, cầm máu. Theo sách thuốc cổ (Nam dược thần hiệu), sâu dâu 7 con đối với nam giới, 9 con đối với nữ giới nấu với gạo nếp thành cháo, ăn làm 3 lần trong ngày, chữa nốt đậu nung mủ.
Theo kinh nghiệm dân gian, sâu dâu 3-5 con, hấp chín cùng với ít mật ong, rồi nghiền nát cho trẻ uống làm nhiều lần trong ngày chữa cam còm, đau mắt, chảy nhiều nước mắt, lở mũi miệng, ho sốt, kinh phong.
Sâu dâu nướng qua, ngâm với rượu trắng trong nhiều ngày, uống chữa suy nhược, gầy yếu, hay mỏi mệt ở người cao tuổi. Để chữa ho, lấy sâu dâu nướng cho vàng giòn, tán bột, trộn với mật ong mà uống. Phụ nữ bị băng huyết dùng sâu dâu nướng cho gần cháy đen, tán bột, uống với rượu hâm nóng mỗi lần 4-6g, ngày 2-3 lần.
Sâu chít là ấu trùng của loài bướm Brihaspa astrostigmella. Sâu dài khoảng 35mm, màu vàng ngà, sống trong thân cây chít hay cây đót, cây le vào mùa đông, cắn đục thân cây làm cây ngừng sinh trưởng; đến mùa hạ, chồi cây mọc lại thành cây thảo.
Người ta thu hoạch sâu chít bằng cách tìm những cây chít bị cụt ngọn, cắt ngang thân ở phía trên khoảng 50-60cm, chẻ đôi, lấy sâu. Rửa sạch sâu bằng nước muối, rang hoặc sấy khô. Khi dùng, tẩm sâu với mật ong, rồi lại sấy khô, Dược liệu có vị ngọt, tính ôn, được dùng thay thế vị đông trùng hạ thảo của thuốc bắc với tác dụng bổ tinh tủy, ích phế thận chữa suy nhược thần kinh, ho, đau lưng do thận hư, mỏi gối. Liều dùng hàng ngày: 6-12g dưới dạng rượu ngâm. Rượu này ngâm lâu sẽ thấy lớp chất béo nổi lên trên nên khi dùng phải lắc đều. Có thể dùng dạng xào nấu với trứng hoặc hầm với thịt mà ăn hằng ngày.
Chú ý: Ở vùng núi Hòa Bình, Lạng Sơn, nhân dân thường thu hoạch sâu chít đem bán ở các chợ với tên đông trùng hạ thảo.
 |
|
Sùng đất là ấu trùng của bọ hung. |
Sùng đất là ấu trùng của con bọ hung (Holotrichia morosa Waterhouse). Sâu có hình cong chữ C, béo múp, màu trắng hay vàng nhạt, có 12-13 đốt. Da có nhiều nếp nhăn, mỗi đốt có 1-2 nếp (trừ 2 đốt cuối). Các đốt đều có lông dạng móc câu. Sống trong đất ở vùng đồng bằng.
Vào tháng 5-8, đào lấy sâu, rửa sạch, ngâm vào nước sôi khoảng 15-20 phút, rồi vớt ra đem phơi hoặc sấy khô. Dược liệu có vị mặn, tính hơi ấm, có tác dụng phá huyết, hành ứ, tán phong, bình suyễn, thông sữa, minh mục, được dùng với tên thuốc là tề tào, chữa vết thương ứ máu, đau họng, ho có đờm, mắt có màng, ung nhọt, lở trĩ, đau lưng, chân tay nhức mỏi, yếu sinh lý, gãy xương. Liều dùng hằng ngày 8-16g dưới dạng hoàn tán hoặc rượu ngâm.
Theo Suckhoedoisong