Sa dây rốn là tình trạng dây rốn bị sa trước
ngôi thai, có thể xảy ra lúc còn ối (sa dây rốn trong bọc ối) hay nguy hiểm hơn là sa dây rốn sau
khi vỡ ối. Đây là một cấp cứu hàng đầu vì gây suy thai cấp do cuống rốn bị chèn ép giữa ngôi và
thành chậu hông hoặc do khi bị sa ra ngoài
âm đạo, việc cung cấp máu của dây rốn cho thai bị đình
trệ do co thắt của các mạch máu dây rốn. Nếu không lấy thai ra ngay, có khả năng thai bị chết trong
vòng 30 phút. Cứ 300 trẻ chào đời có 1 ca mắc sa dây rốn.
Nguyên nhân có thể dẫn tới sa dây
rốn
Về phía mẹ: Những người đẻ nhiều lần
nên ngôi thai bình chỉnh không tốt gây các ngôi bất thường; khung chậu hẹp, méo; có khối u tiền
đạo.
Dây rốn sa trong âm
đạo
Về phía thai: Đối với các ngôi bất
thường, ví dụ ngôi ngược, ngôi ngang do ngôi không tỳ vào cổ tử cung nên dây rốn có thể sa trước
ngôi; sa một chi làm dây rốn sa theo.
Về phía phần phụ của thai: Đa ối làm ối căng quá mức, có thể vỡ đột ngột kéo dây rốn sa
theo; dây rốn dài bất thường; rau bám thấp. Ngoài ra,
nếu bấm ối trong cơn co khi ngôi còn cao lỏng thì cũng dễ bị sa dây rốn.
Chẩn đoán có khó
không?
Chẩn đoán thường dễ, trong quá trình chuyển dạ,
ta có thể nhìn thấy dây rau sa ra ngoài âm hộ, thăm âm đạo thấy dây rốn nằm cuộn trong âm đạo; hoặc
thăm âm đạo thấy dây rốn ở cổ tử cung bên cạnh ngôi qua màng ối chưa bị vỡ (sa dây rốn bên ngôi
trong bọc ối) hoặc dây rốn ở trước ngôi trong bọc ối chưa bị vỡ (sa dây rốn trước ngôi trong bọc ối). Cổ tử cung thường chưa mở
hết.
Ngôi thai còn cao, có thể là ngôi bất
thường.
Ngôi ngược dễ gây sa dây
rốn
Biến chứng cuối thai
kỳ
Sa dây rốn là biến chứng thường xảy ra vào giai
đoạn cuối của thai kỳ (thai khoảng hơn 38 tuần). Hiện tượng này dễ gây suy thai cấp khi mẹ chuyển
dạ. Nếu lấy thai ra chậm, bé dễ suy hô hấp, tử vong hoặc nếu sống sót bé dễ mắc tổn thương não do
thiếu ôxy. Vì thế, khi phát hiện sản phụ mắc sa dây rốn, cần được cấp cứu kịp thời trong vòng
30 phút thì may ra mới cứu được trẻ.
Khi sa dây rốn đã gây tử vong
cho thai nhi thì theo dõi đỡ đẻ bình thường
Thai phụ cần làm
gì?
Khi bị sa dây rốn, sản phụ có thể cảm
thấy dây rốn trong vùng kín. Khi cảm thấy sự bất thường, cần gọi xe cấp cứu ngay lập tức và
thông báo khẩn cấp về tình trạng mắc sa dây rốn của bạn. Không cố gắng đẩy dây rốn trở lại, tránh
ăn uống trước khi sinh vì xác suất bạn sinh mổ để đảm bảo an toàn cho mẹ và con.
Trong khi chờ xe cấp cứu đến, để giảm rủi ro
cho việc dây rốn bị chèn ép quá nhiều, bác sĩ khuyên bạn nên duy trì ở tư thế úp mặt xuống sàn nhà
với đầu gối quỳ gập, khuỷu tay và bàn tay úp sát sàn nhà.
Có thể ngăn
ngừa được không?
Chẳng có biện pháp cụ thể nào để ngăn ngừa hiện
tượng sa dây rốn. Tuy nhiên, nếu bạn nằm trong nhóm những nguy cơ cao mắc sa dây rốn như đã nêu ở
trên, sau tuần thứ 38 của thai kỳ bạn nên thường xuyên đến bệnh viện khám hoặc lưu trú lại viện để
được xử trí kịp thời khi có chuyển dạ.
AloBacsi.vn
Theo BSCKII. Nguyễn Thị Thanh
Sức khỏe & Đời sống
Xử trí sa dây rốn như thế
nào?
Tùy tuyến tiếp nhận thai phụ là tuyến xã hay tuyến huyện mà có những cách xử
trí khác nhau.
Hướng dẫn thai phụ nằm đầu thấp, mông cao khi bị sa dây
rốn
Đối với trường hợp sa dây rốn trong
bọc ối
Ở các tuyến xã: Cần tư vấn cho sản phụ nằm
đầu thấp, mông cao, không rặn để bảo vệ ối khỏi bị vỡ. Tiêm bắp papaverine 40 - 80mg. Sau đó,
nhanh chóng chuyển tuyến trên.
Đối với tuyến huyện: Phẫu thuật lấy thai
ngay.
Sa dây rốn khi đã vỡ
ối
Đối với tuyến xã: Xác định xem dây rốn còn
đập không bằng cách kẹp dây rốn vào giữa hai ngón tay để xem dây rốn đập mạnh hay yếu. Đồng thời
nghe tim thai trên bụng mẹ. Nếu xác định là thai đã tử vong (dây rốn hết đập, không nghe thấy tim
thai) thì không còn cấp cứu (giải thích cho gia đình và sản phụ là thai nhi không còn tim thai và
chỉ để cuộc đẻ diễn ra bình thường mà không phải chuyển mổ cấp cứu).
Nếu thai còn sống, cho sản phụ nằm chổng mông,
nhẹ nhàng đẩy dây rốn lên. Tiêm bắp papaverine 40 - 80mg nếu cơn co nhanh. Tư vấn cho sản phụ về
việc không nên rặn và những diễn biến xấu có thể xảy ra đối với thai nhi. Đồng thời nhanh chóng
chuyến lên tuyến trên.
Lưu ý, trước khi chuyển tuyến nếu có điều kiện
cần bọc dây rốn bị sa vào gạc lớn tẩm huyết thanh mặn đẳng trương 9‰ ấm, đóng khố vô khuẩn cho sản
phụ rồi chuyển ngay lên tuyến trên. Ngoài ra, cũng có thể đặt ống thông Foley và bơm đầy bàng
quang bằng 500ml huyết thanh đẳng trương 9‰, dùng kẹp để kẹp đầu ống thông lại nhằm cho đầu thai
nhi không xuống thấp hơn.
Đối với tuyến huyện: Xác định xem dây rốn còn
đập không bằng cách kẹp dây rau vào giữa hai ngón tay và nghe tim thai. Nếu thai còn sống phải tìm
cách mổ lấy thai ra ngay.
Trong khi chờ đợi mổ, nên cho người bệnh nằm
đầu thấp, mông cao để dây rau đỡ bị ép chặt giữa ngôi và tiểu khung. Nếu thai đã tử vong thì theo
dõi để cuộc đẻ tiến triển bình thường.
BS. Kim
Dung
|
Khám thai định kỳ giúp phát hiện yếu tố nguy
cơ
TS. BS. Lưu Thị Hồng - Phó Vụ trưởng Vụ Sức khỏe Bà mẹ trẻ em -
Bộ Y tế
TS. BS. Lưu Thị Hồng - Phó Vụ trưởng Vụ Sức
khỏe Bà mẹ trẻ em - Bộ Y tế cho biết: Sa dây rốn là một trong những tai biến sản khoa gây hậu quả
là suy thai cấp do cuống rốn bị chèn ép giữa ngôi và thành chậu hông khi mẹ chuyển dạ, thai nhi dồn
áp lực lên dây rốn gây giảm hoặc ngăn chặn toàn bộ việc cung cấp máu từ mẹ sang bé. Nếu mổ cấp cứu
lấy thai chậm, thai nhi sẽ bị suy hô hấp, hôn mê và tử vong hoặc nếu sống sót bé dễ bị tổn thương
não do thiếu ôxy dẫn đến di chứng. Tùy từng trường hợp sa dây rốn mà thai nhi có thể tử vong ngay
trong bụng mẹ, thậm chí trong thời gian từ vài phút đến gần 30 phút. Vì thế nên khi phát hiện sản
phụ bị sa dây rốn thì biện pháp phẫu thuật cứu thai nhi là ưu việt nhất.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến sa dây rốn do
mẹ (sinh đẻ nhiều lần); do thai (ngôi thai bất thường); do phần phụ (đa ối...); do bấm ối khi ngôi
còn cao lỏng...
Để cấp cứu kịp thời, ở những tuyến cơ sở không
có điều kiện vận chuyển bằng ôtô thì gần như không có cơ hội để cứu sống thai nhi. Vì thời gian
vàng để cứu sống thai nhi là quá ngắn nên đây cũng là điều vô cùng khó khăn ở các tuyến cơ sở như
xã, phòng khám khu vực, vùng sâu vùng xa... không có điều kiện mổ lấy thai cũng như không có phương
tiện vận chuyển (vì phải chuyển bằng xe ôtô).
Cho đến nay cũng chưa có biện pháp cụ thể nào
để ngăn ngừa hiện tượng sa dây rốn. Vì vậy, điều quan trọng nhất để tránh tai biến này, các thai
phụ cần đi khám thai định kỳ; bác sĩ có thể phát hiện yếu tố nguy cơ để cảnh báo cũng như tư vấn
chọn nơi đẻ an toàn (có điều kiện mổ đẻ).
Về phía cán bộ y tế, khi phát hiện sa dây rốn
cần khẩn trương gọi điện xin tuyến trên hỗ trợ, đồng thời xử trí nhanh cho sản phụ như tiêm giảm
co, bọc dây rốn bằng huyết thanh ấm, hướng dẫn tư thế sản phụ nằm mông cao, không được rặn... Đồng
thời tư vấn cặn kẽ cho thai phụ và gia đình tình huống xấu có thể xảy ra để cùng bình tĩnh hạn chế
mức thấp nhất về rủi ro.
Khánh
Mai
|