"Tôi không nhớ rõ lắm lần đầu tiên con trai tôi biết bò, biết đi là khi nào, kể cả khi nó cất tiếng gọi "mẹ" đầu đời nữa. Nhưng lần đầu tiên nghe những từ xấu thốt ra từ miệng thằng bé thì tôi không bao giờ quên được.
Đó là khi con trai tôi mới hơn 3 tuổi một chút. Nó đang chơi đồ chơi ở phòng bên và tôi đoán là đang bực bội vì điều gì đó. Bỗng nhiên tôi nghe thấy cụm từ khủng khiếp đó.
Tôi đứng hình mất một lúc.
Ý nghĩ đầu tiên của tôi là: Có phải mình vừa nghe thấy những gì mình đang nghĩ đến không? Không, nó không hề buồn cười chút nào. Những từ ngữ bẩn thốt ra từ miệng một đứa trẻ vẫn còn uống sữa. Khỉ thật, tôi phải làm gì đây. Tôi tin rằng thằng bé chẳng hiểu nó đang nói gì đâu, và chẳng qua nó biết từ đó là từ rất ít lần nó nghe được tôi thốt ra khi điên tiết hoặc giận dữ. Có thể nó nghĩ rằng đó là một cách bộc lộ cảm xúc và quyết định... dùng thử xem sao. Nhưng chắc chắn, con trai tôi không hiểu đó là một từ xấu và càng không biết nghĩa đen của từ đó là gì.
Tôi hình dung cảnh mình tiến vào căn phòng và đối diện với thằng bé: "Con yêu, con có muốn một chiếc bánh pho mát không, và tại sao con lại nói câu "F****" đó? Nhưng tôi sợ rằng mình sẽ không thể giữ được khuôn mặt bình thường khi hỏi câu đó (tôi sẽ phì cười mất), chưa kể việc thu hút sự chú ý của thằng bé vào câu nói đó còn có thể là một ý tồi. Tôi cũng suy tính đến việc nói thẳng toẹt với bé là từ F**** không phải là một từ hay, con không được sử dụng đến. Nhưng cuối cùng, tôi chẳng làm gì cả. Vài tháng sau đó, tần suất sử dụng cụm từ đó của thằng bé rất ít. Tất nhiên, tôi cảm thấy vui về điều này.
Có một cách tiếp cận mà nhiều người đang nghĩ đến: Cho phép trẻ sử dụng từ chửi thề trong giới hạn.
Có điều này bạn nên biết, việc trẻ chửi thề là không thể tránh khỏi. "Bạn nghĩ rằng mình có thể ngăn cấm chúng. Chắc chắn bạn sẽ thất bại vì chuyện đó sẽ xảy ra", nhà tâm lý học Timothy Jay của Đại học Massachusettes cho biết. Kể cả khi trẻ không nghe thấy những từ ngữ xấu từ bố mẹ thì chúng cũng có khả năng nghe được ở trường, trên TV hoặc ở bất cứ đâu. Và đúng, chúng sẽ thử dùng từ ở nhà. Nhiều nghiên cứu gợi ý rằng, đến thời điểm trẻ đi học, chúng đã biết từ 30-40 từ chửi thề rồi.
Khi nghe thấy trẻ chửi thề, cách phản ứng tốt nhất - cho tới lúc này - vẫn là tỏ ra bình tĩnh. Với trẻ nhỏ, càng ít chú ý đến hành động và câu nói đó của chúng bao nhiêu thì càng tốt, bà Tovah Klein, Giám đốc Trung tâm Phát triển Trẻ vị thành niên Barnard khuyến nghị. "Rất nhiều trẻ thích dùng cụm từ đó vì sự chú ý mà chúng có được từ người lớn là rất cao". Do đó, nếu bạn chẳng phản ứng gì, những từ đó cũng sẽ biến mất nhanh thôi.
Mặc dù vậy, đôi khi thì những từ bẩn vẫn lặp lại dù bạn đã phớt lờ chúng. "Điều tệ nhất là bạn hò hét và la mắng trẻ. Nếu như trẻ trên 8 tuổi, bạn có thể giải thích với chúng rằng những từ đó gây xúc phạm rất cao, chẳng hạn như "Ồ, chúng ta không dùng từ đó đâu con. Từ đó có thể làm tổn thương Bà đấy", Jay tư vấn. "Hãy cố làm cho chúng suy nghĩ về ảnh hưởng của những từ ngữ đó đến cảm xúc của ai mà chúng yêu quý".
Nhưng nếu con bạn chưa đến 8 tuổi thì cách tiếp cận này có thể không hiệu quả, vì trẻ nhỏ chưa biết đặt mình vào vị trí người khác ra sao. Thay vào đó, bạn nên bắt đầu bằng cách cố tìm hiểu xem vì sao trẻ lại dùng từ đó. "Ồ, từ đó thú vị nhỉ. Con nghe thấy nó ở đâu vậy? Con có biết nó nghĩa là gì không?", Jay gợi ý. Sau đó, bạn có thể tiếp tục theo 2 cách: 1. Nói với trẻ rằng đó không phải là từ mà trẻ nên sử dụng ở nhà. Nhưng cách này có thể gây tác dụng ngược, vì điều bạn vừa làm có thể đã vô tình trao cho trẻ 1 vũ khí để trẻ quăng trở lại bạn khi cảm thấy bực mình hay muốn gây sự chú ý. Cách thứ hai, có vẻ tốt hơn, là cho phép trẻ sử dụng từ bẩn trong giới hạn. "Hãy nói với trẻ, nhiều người không thích từ đó, nhưng trong phòng con thì con có thể nói được".
Cách tiếp cận nhẹ nhàng này có thể sẽ tạo được sức nặng hơn, bởi bố mẹ thường vô tình làm con mình xấu hổ khi chỉ trích, mắng mỏ chúng quá lời và cố gắng kiểm soát mọi hành vi của trẻ. Nếu như thông điệp cho trẻ là đó là những từ bẩn, không bao giờ được dùng, trẻ có thể cảm thấy mình là một người xấu vì đã nói ra từ đó". Hơn nữa, có thể con bạn chẳng hiểu nghĩa của từ đó là gì và tại sao người lớn lại coi chúng là từ xấu. Nghiên cứu đã chỉ ra những đứa trẻ thường xuyên bị bố mẹ gây cho cảm giác xấu hổ, hổ thẹn sẽ dễ thu mình và trốn vào thế giới riêng hơn. Tất nhiên, điều này không có nghĩa là bạn không nên kỷ luật trẻ hay đặt ra các giới hạn, chỉ có điều hãy hết sức cẩn trọng khi nói chuyện với trẻ, theo cách nào đó để chúng không bị tổn thương mà thôi.
Cuối cùng, hãy truy tìm nguồn gốc xem những từ bẩn đó xuất phát từ đâu mà trẻ nghe được. Trẻ nghe thấy trên TV hay lúc bạn đang tố cáo mẹ chồng qua điện thoại với ai đó. Trẻ con có biệt tài không nghe thấy gì xung quanh khi bạn muốn vậy, nhưng ngược lại, chúng cũng rất chú ý lắng nghe vào những lúc bạn tưởng là chúng không hay biết gì. Và tất nhiên, khi bố mẹ chửi thề thường xuyên thì rất khó để dạy cho trẻ nói sạch được.
Y Lam