Mục đích của cách làm này là mở rộng
đối tượng nộp thuế TNCN nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Như vậy, từ hơn 200.000 đối tượng chịu thuế TNCN hiện nay trên cả nước (số thu năm 2005 là 4.400 tỉ đồng), số người nộp sắc thuế này dự kiến tăng lên khoảng 3 triệu. Nhưng, số thu có tăng tương ứng hay không, chính các cán bộ ngành thuế lại... nghi ngờ!
Ông Trần Đình Cử, Phó Cục trưởng Cục Thuế TPHCM, thừa nhận: “Đúng như chúng ta vẫn thường nói, Pháp lệnh Thuế Thu nhập cao hiện hành tại VN chỉ nắm được “người có tóc”. Đối với phần lớn đối tượng nộp thuế, ngành thuế trông chờ vào sự tự giác của họ là chính. Do đó, nếu số lượng đối tượng nộp thuế tăng nhiều, nhưng cách hành thu vẫn duy trì như hiện nay thì... thua!”.
Nhận định của ông Cử là có lý, bởi lẽ theo cơ chế hiện tại, ngành thuế hầu như phó thác những khâu theo dõi - chi trả
thu nhập - khấu trừ tại nguồn - khai nộp - thoái trả... cho các cơ quan chi trả thu nhập. Các cơ quan này chỉ quản lý được những lao động ăn lương, còn đối với lao động
tự do thì chịu thua! Thực tế, theo Cục Thuế TPHCM, 99% trong số 100.000 người đang đóng thuế TNCN hiện nay tại TPHCM là thuộc diện “quản lý được”. Đáng nói là, từ khi thực thu thuế TNCN đến nay, ngành thuế TPHCM chỉ thu được 1,2 tỉ đồng từ... 150 người thuộc diện lao động tự do (đều là nghệ sĩ, các thành phần khác không thu được đồng nào). Trong khi đó, đáng lý ra con số này phải lên đến hàng chục ngàn người. Rõ ràng, khi số lượng đối tượng nộp thuế tăng lên hàng triệu người thì số lao động tự do “lọt sổ” thuế TNCN sẽ tăng lên cấp số nhân.
Theo các phương án trong dự Luật Thuế TNCN, cá nhân nộp thuế sẽ được chiết trừ chi phí tạo ra thu nhập trước khi xác định thu nhập chịu thuế. Điều này lại tạo ra rắc rối: Làm thế nào để kiểm soát con số kê khai của cá nhân đó để tránh tình trạng khai gian? Ông Nguyễn Thái Sơn, Trưởng Phòng Thuế TNCN Cục Thuế TPHCM, lắc đầu: “Nếu phương án này thành hiện thực, sẽ không khả thi. Cơ quan thuế không thể kiểm soát và tình trạng khai gian, đối phó... sẽ xảy ra. Chính ngành thuế lại thêm gánh nặng”. Ngoài ra, mức chiết trừ gia cảnh được ấn định là 12 triệu đồng/người/năm áp dụng cho mọi đối tượng là phi thực tiễn.
Về mức khởi điểm chịu thuế, một cán bộ Cục Thuế TPHCM nêu quan điểm: Hạ thấp mức khởi điểm chịu thuế vào thời điểm này là chưa hợp lý, vì mặt bằng thu nhập của người dân còn thấp. Rất nhiều người thuộc diện thu nhập cao (nộp thuế) nhưng lại nuôi không nổi bản thân và gia đình. Nếu điều chỉnh, nên theo xu thế của thế giới là tăng mức khởi điểm chịu thuế; nhưng phải thay đổi mạnh mẽ cách hành thu có chiều sâu, hiệu quả, còn hơn là mở rộng đối tượng chịu thuế mà lại... không thu được!
DƯƠNG QUANG