Tối 20/1, công chúng yêu nghệ thuật âm nhạc truyền thống - hát xẩm sẽ có dịp thưởng thức chương trình “Xẩm và Đời” tại Nhà hát Lớn Hà Nội do Trung tâm Nghiên cứu, Bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc cùng nhóm Xẩm Hà thành thực hiện. Đáng chú ý, “Xẩm và Đời” do nhà thơ Vũ Quần Phương cùng Á hậu - ca sĩ Trà Ngọc Hằng dẫn chuyện, với 3 phần: Xẩm xưa - Xẩm đương đại - Xẩm thử nghiệm...
Nhà thơ Vũ Quần Phương (phải) và Á hậu - ca sĩ Trà Ngọc Hằng sẽ là người dẫn chuyện cho “Xẩm và Đời”.
Theo nhà thơ Vũ Quần Phương - người dẫn chuyện cho “Xẩm và Đời”, nghệ thuật hát xẩm là nghệ thuật đặc biệt cứu con người, nâng đỡ tâm hồn và cuộc sống con người đến với điều tốt đẹp. Giữa người hát xẩm và người nghe có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, sân khấu của người hát xẩm chính là cuộc đời, còn người nghe là khung cảnh. Nghệ thuật xẩm như một trầm tích văn hóa, là lời tâm sự sau đó chuyển thể thành những câu chuyện. Nhà thơ Vũ Quần Phương cho biết thêm, tuy rằng “Xẩm và Đời” mang dáng dấp phố thị nhưng hứa hẹn sẽ giúp công chúng thấy xẩm đã sống trong lòng Hà Nội ra sao và đang phát triển trong đời sống, trong đối tượng công chúng trẻ ngày hôm nay như thế nào.
Nghệ sĩ Nguyễn Quang Long (nhóm Xẩm Hà thành) cũng bộc bạch, hát xẩm rất đặc biệt ở chỗ, dù có thể biểu diễn không... “nuột nà” nhưng âm nhạc và lời ca phải chú ý đến từng nốt nhạc, từng chữ người nghe mới “mê” được. Bởi vậy, những người biểu diễn trong chương trình này đều là những nhạc sĩ, nhà nghiên cứu, nghệ sĩ cố gắng giữ hồn xẩm. Và vì thế, “Xẩm và Đời” có 3 phần chính. Trong Xẩm xưa sẽ là những bài xẩm kinh điển đã rất phổ biến ở khắp miền Bắc những năm nửa đầu thế kỷ XX, trong nhiều thập niên vắng bóng sẽ được cất lên bởi những nghệ sĩ tên tuổi: NSƯT Thanh Ngoan, NSƯT Thúy Ngần, nhạc sĩ Mai Tuyết Hoa, nhạc sĩ Khương Cường, Đình Dũng, Văn Tuấn... và các nghệ sĩ khách mời: nghệ sĩ saxsophone Phan Anh Dũng, ca sĩ Hà Linh, Minh Kiên bestbox, MK Dancer (Milkyway Crew). Tới phần Xẩm đương đại, các nghệ sĩ vẫn thể hiện những làn điệu xẩm xưa, nhưng lại được lồng điệu vào những bài thơ trong giai đoạn hiện nay. Các nghệ sĩ cho rằng điều này sẽ một mặt góp phần phong phú hơn cho nội dung ca từ, mặt khác góp phần giúp cho nghệ thuật hát xẩm gần gũi hơn với đời sống, mang hơi thở của cuộc sống đương đại. Đặc biệt, ở phần cuối là Xẩm thử nghiệm với những dòng nhạc đương đại thế giới nhằm góp phần thể nghiệm, khai thác những ưu điểm của âm nhạc hát xẩm vào với dòng chảy của những dòng âm nhạc thế giới.
Thực trạng nghệ thuật hát xẩm đang có nguy cơ thất truyền, nhưng may thay những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã hợp sức để phục hồi dòng nghệ thuật độc đáo này. “Xẩm và Đời” tới đây sẽ có những tác phẩm cổ, như: Xẩm ba bậc, Vợ chồng cờ bạc, Ngãi mẹ sinh thành, Quyết chí tu thân, Thập ân 10 điều, Mục hạ vô nhân... cùng một số ca khúc mới: Tiễu Trừ cướp biển, Xẩm rau má... Đặc biệt, chương trình kết thúc, Ban Tổ chức sẽ trao học bổng cho một số bạn trẻ đã đam mê học tập và âm thầm gìn giữ, phát huy xẩm thời gian qua bằng nhiều cách khác nhau. Chính vì thế, “Xẩm và Đời” sẽ tiếp thêm sức sống cho chính nghệ thuật hát xẩm trong đời sống hôm nay và những ngày sau...
Khôi Nguyên