Huyện Tịnh Biên (An Giang) đang nạo vét lòng hồ trữ ngọt phục vụ sản xuất và sinh hoạt cho dân. |
Anh Tiến còn cho biết, hiện nay, trên đầu nguồn đã bị khô cạn bất thường, biên độ mực nước sông Hậu xuống thấp, nước triều Biển Tây dâng cao làm cho các xã giáp tỉnh Kiên Giang phải triển khai đắp đập tạm sớm để ngăn mặn. Hiện ở vài nơi, độ mặn đo được tại các sông rạch đã lên 4 đến 5 phần ngàn. Có khả năng độ mặn sẽ lên đến 7 phần ngàn vào tháng 4, 5 năm nay nếu như mưa muộn, nước sông Hậu xuống thấp hơn. Xâm nhập mặn là yếu tố biến đổi khí hậu nhưng yếu tố con người tác động vào cũng quan trọng không kém, đó là ở đầu nguồn sông Cửu Long các nước xây dựng hồ thủy điện, làm cho vùng trũng chứa nước ngọt Tây sông Hậu thiếu nước ngọt vào mùa khô.
Vào năm 2009, mặn xâm nhập vào sâu các cửa sông do chưa có cống ngăn, chủ yếu vào con đường Sông Kiên và cửa Đông Hồ (Kiên Giang) chảy vào Tứ giác Long Xuyên. Những năm trước do nông dân chưa được cảnh báo nên đã dùng nước sông tưới cho lúa chống hạn làm hàng ngàn ha lúa làm đòng thiệt hại. Vì thế nên mùa khô Chi cục thủy lợi An Giang phải luôn cảnh báo cho bà con nông dân vùng Tứ giác Long Xuyên, nạo vét kênh mương trữ ngọt, ngăn mặn tạm thời bằng các đập đầu mối để đảm bảo nước sinh hoạt và sản xuất.
Cống Ba Hòn, Kiên Lương - Kiên Giang đang ngăn xâm nhập mặn và giữ ngọt cho vùng Tứ giác Long Xuyên. |
Để bảo vệ cho vùng ngọt hóa Tứ giác Long Xuyên không chỉ ở tỉnh An Giang mà còn có sự điều tiết hết sức quan trọng của hệ thống cống đập bờ biển Tây Nam như: Cống T4, cống T5, cống T6, Cống Luynh Huỳnh, Cống Ba Hòn… của tỉnh Kiên Giang. Dọc theo tuyến quốc lộ từ Kiên Giang – Hà Tiên còn có 27 cống ngặn mặn tiêu úng xả lũ cho vùng Tứ giác Long Xuyên nhưng còn 7 cửa sông chưa có cống, trong đó có hai cửa sông chính dẫn nước biển xâm nhập mặn sâu vào vùng nước ngọt hóa Tứ giác Long Xuyên là cửa Đông Hồ và cửa Sông Kiên...
Những thập niên trước đây, Đông Hồ là một hồ nước ngọt, là điểm chứa nước lũ vào mùa mưa, và do nước sông Hậu luôn luôn ở biên độ cao nên Đông Hồ đã đẩy nước ngọt ra xa bờ đến tận xã đảo Kiên Hải, cách bờ biển Hà Tiên hơn 10 km. Nhưng hiện nay, Đông Hồ không còn nước ngọt và lợ nữa, đến giữa tháng 3/2011, theo số liệu quan trắc cho thấy độ mặn của nước Đông Hồ lên đến 26 phần ngàn và đẩy sâu nước mặn vào các xã của huyện Tịnh Biên, Thoại Sơn (An Giang)... Do độ mặn tăng cao, hệ sinh thái Đông Hồ biến đổi nên đã có trên 3.000 ha của thị xã Hà Tiên (Kiên Giang) xung quanh Đông Hồ phải chuyển dịch cơ cấu sản xuất sang nuôi trồng thủy sản, chủ yếu là tôm và cua biển cũng như các loài cá có giá trị kinh tế khác.
Theo các nhà khoa học, nếu tình trạng này kéo dài, hệ thống cống và đê biển Tây Nam –ĐBSCL chưa đồng bộ và đê biển Quốc gia triển khai chậm thì nguy cơ vùng ngọt hóa Tứ giác Long Xuyên, một trong vùng trọng điểm lúa hàng hóa xuất khẩu của ĐBSCL và cả nước sẽ bị xâm nhập mặn ngày càng trầm trọng hơn.
Quốc Thái - Lê Hiền
Bài 2: Từ nhiều phía mặn xâm nhập Bán đảo Cà Mau