Yếu tố nguy cơ
Các yếu tố nguy cơ bệnh lí hô hấp thường gặp ở người có tuổi:
Hút thuốc lá làm tổn thương nhu mô phổi dẫn tới bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính,
làm giảm chuyển động các tế bào lông trụ, giảm khả năng bảo vệ, gia tăng nguy
cơ nhiễm trùng cũng như nguy cơ ung thư phổi, các bệnh nhiễm trùng răng miệng
là ổ nhiễm trùng kề cận đưa tới viêm nhiễm đường hô hấp trên và hô hấp dưới.
Sự
thay đổi thời tiết cũng là yếu tố thúc đẩy các bệnh cấp tính ở hệ hô hấp, cũng
như bùng nổ các đợt cấp trên nền mãn tính của hệ hô hấp, các yếu tố ô nhiễm môi
trường cũng là tác nhân gia tăng các bệnh hô hấp…
Ngoài ra, các bệnh mãn tính ở
người có tuổi như: Đái tháo đường, tăng huyết áp, tim mạch, suy gan, suy thận…
làm thay đổi khả năng bảo vệ của cơ thể, thay đổi đặc tính cấu trúc vi trùng
thường trú trong cơ thể, biến các vi trùng này thành tác nhân gây bệnh.
Triệu chứng nhận biết
Các bệnh hô hấp thường có các triệu chứng: Chảy mũi, nghẹt
mũi, ho, đờm, sốt, đau ngực, lạnh run… Đặc biệt các viêm nhiễm xảy ra ở đường
hô hấp dưới thường có các triệu chứng nặng nề: Thở dốc, khó thở, lạnh run, sốt
liên tục; thở nhanh và đau ngực; ho nhiều kèm theo đờm xanh đen và có thể có
máu; đau ngực, nhất là khi ho; ra nhiều mồ hôi vào ban đêm và sút cân không rõ
lí do.
Ở người có tuổi, nhiệt độ không tăng cao như ở người trẻ nên dễ bị nhầm
bệnh nhẹ nhưng khi có viêm phổi thì tình trạng tổn thương phổi, suy hô hấp diễn
tiến nhanh và nặng nề hơn, triệu chứng lâm sàng sẽ đi trước các biến đổi tổn
thương trên X-quang.
Làm sao chẩn đoán?
Chẩn đoán các bệnh hô hấp cấp ở người cao tuổi không khó,
các triệu chứng lâm sàng của hội chứng nhiễm trùng, suy hô hấp, viêm long đường
hô hấp, sự thay đổi âm phế bào… kết hợp với cận lâm sàng sự thay đổi công thức
bạch cầu cũng như các hình ảnh X-quang, CT-scan ngực, nuôi cấy vi trùng, kháng
sinh đồ hay huyết thanh chẩn đoán… giúp bác sĩ nhanh chóng chẩn đoán và tiên lượng
bệnh nhanh chóng.
Tuy nhiên, điều trị các bệnh hô hấp cấp tính trên người cao
tuổi rất khó do có nhiều bệnh kèm theo, khả năng suy hô hấp nhanh nếu không được
xử trí kịp thời và hợp lí.
Tác nhân gây các bệnh hô hấp cấp thường do vi khuẩn, các vi
khuẩn gram dương, vi khuẩn không đặc hiệu ngoài cộng đồng hay các vi khuẩn gram
âm ở môi trường liên quan y tế; do vi-rút như các vi-rút cúm B, cúm A như H1N1,
H5N1 hay các vi-rút khác.
Phòng ngừa và xử trí
Xử trí: Khi người cao tuổi có các triệu chứng trên nên đưa
ngay đến các cơ sở y tế, bệnh nhân sẽ được chẩn đoán chính xác cũng như xác định
các bệnh căn bản kèm theo để có hướng điều trị thích hợp. Thời điểm điều trị
càng sớm và thích hợp thì khả năng hồi phục cũng như giảm tỉ lệ tử vong càng
nhiều.
Phòng ngừa: Thường xuyên rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng, nhất
là khi xì mũi, sau khi đi vệ sinh đại - tiểu tiện, trước khi chuẩn bị ăn uống
hay chuẩn bị thức ăn.
Không nên hút thuốc lá vì có thể gây phá hủy phổi, giảm các
chức năng hô hấp vốn có của phổi và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm và nhiều chứng
bệnh nan y khác.
Khi làm vệ sinh nhà cửa hoặc những vùng bụi bẩn nên đeo khẩu
trang.
Hạn chế sử dụng máy lạnh hay máy quạt, nếu sử dụng máy lạnh
thì nên để nhiệt độ từ 24-25oC, không nằm ngay luồng gió máy lạnh thổi ra. Khi
sử dụng máy quạt, không để luồng gió máy quạt thổi thẳng vào mặt làm gia tăng
nguy cơ bệnh.
Thường xuyên tập thể dục nâng cao thể lực nhưng không nên tập
quá sức, giữ ấm cơ thể khi thời tiết thay đổi, kiểm soát điều trị tốt các bệnh
mãn tính.
Thường xuyên uống nhiều nước, uống nước đầy đủ giúp tuần
hoàn cơ thể tốt và đào thải các chất cặn bã ra ngoài.
Đối với người cao tuổi bị tai biến mạch não hay các bệnh lí
hạn chế vận động khác, người nhà thường xuyên xoay trở, vỗ lưng tránh ứ đọng dịch
tiết hô hấp gia tăng nguy cơ nhiễm trùng.
Ngoài ra, để ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh viêm phổi ở người
cao tuổi, người mắc bệnh đái tháo đường, hen suyễn, bệnh tràn dịch màng phổi, bệnh
HIV, ung thư và các loại bệnh mạn tính khác nên tiêm phòng vắc-xin như:
pneumovax và prevnar, hai loại này có tác dụng phòng chống streptococcus
pneu-moniae rất tốt, vắc-xin cúm có tác dụng phòng ngừa bệnh viêm phổi và các
chứng viêm nhiễm gây nên bởi vi-rút cúm influenza. Vắc-xin này được tiêm hàng
năm vì vi-rút cúm liên tục thay đổi.
Theo BS. Cao Xuân Minh - Người cao tuổi