Náo loạn với cây “thần dược”!

Hơn một tháng nay, hàng ngàn người dân ở Phú Yên và Khánh Hòa đổ xô vào rừng đào, chặt cây “thần dược” xáo tam phân. Ở đây, chỉ cần hỏi về cây thần dược là có ngay hàng chục lời giới thiệu về chỗ bán cũng như lời hứa hẹn về chất lượng của cây... Giá của nó từ 200.000 đồng/kg nay đã nhảy vọt lên 1,3 triệu đồng/kg.

Cơn sốt này lan rộng sau khi Viện Dược liệu Trung ương công bố một số dược tính của cây xáo tam phân trị được năm loại ung thư.

Khi tìm được cây xáo tam phân, người dân khai thác tận diệt cả thân cây và bộ rễ. Ảnh: TẤN LỘC

Người người đi đào cây

Tại Phú yên, khi có thông tin “thần dược” xáo tam phân có mặt ở núi Gò Đá thuộc xã Bình Kiến, TP Tuy Hòa thì khu vực này bị náo loạn. Mỗi ngày cả trăm người với rựa, xẻng, xà beng… ùn ùn vào khu rừng trồng hì hục đào bới, lục tung cả khu rừng để chặt thân, đào rễ cây “thần dược”. Khắp các khu rừng người ta đào xới, chặt phá hầu như không bỏ sót một bụi cây nào để tìm cây xáo tam phân. Trên khu đồi rộng vài hecta, khắp nơi đất đá ngổn ngang, hầm hố nham nhở. Khi tìm được một cây xáo tam phân, họ chặt và lấy cả thân cây, không bỏ sót một nhánh nhỏ nào. Sau đó họ đào đất, moi lấy từng cọng rễ của cây. Theo nhiều người, phần lớn cây “thần dược” ở khu vực núi Gò Đá không lớn, rễ nhỏ. Cây lớn nhất chỉ 3-5 cm, còn lại chủ yếu là thân bụi.

Sáng 26-12, mặc dù chính quyền xã Bình Kiến đã huy động nhiều lực lượng để ngăn chặn song chục người vẫn lén lút đi vào khu núi Gò Đá. Ông Trần Văn L. (ngụ thôn Thượng Phú) cùng hai con trai chuẩn bị vào rừng tìm xáo tam phân nói: “Mấy ngày trước, một số người ở địa phương khác đến đây chặt thân, đào rễ cây cam lồ (theo cách gọi của người dân địa phương) rồi chở đi. Ngay hôm sau, nhiều người lạ đến hỏi mua loại cây này. Thế là người dân bỏ hết công việc hằng ngày kéo nhau đi đào tìm”. Trong ngày 26-12, hàng trăm người cũng bắt đầu kéo đến các khu rừng phía tây nam huyện Tuy An (Phú Yên) để tìm cây “thần dược” trên.

Tại Khánh Hòa, bà Trà Thị Bông Sen, Chủ tịch UBND xã Ninh Vân (thị xã Ninh Hòa), cho biết hiện có rất nhiều người lén lút lên núi tìm, đào xáo tam phân. Hiện từng ngày, từng giờ tại nhiều khu vực ở Hòn Hèo, Đá Bàn, Dục Mỹ… cây “thần dược” đang đứng trước nguy cơ tận diệt.

“Ma trận” đầu nậu

Nhiều loại cây họ cam có rễ rất giống cây xáo tam phân cũng bị hóa kiếp thành “thần dược”. Ảnh: LÊ XUÂN

Cùng với việc tìm đào “thần dược” cũng xuất hiện các đầu nậu về các địa phương có cây này gom hàng.

Tại xã đầu nậu lớn và được khách hàng tứ phương tìm đến nhiều nhất là tại xã Ninh Vân (thị xã Ninh Hòa), một đầu nậu nói: “Hồi trước, khách hàng tìm đến nhà các đầu nậu mua hàng. Giờ chính quyền làm gắt nên chúng tôi giao dịch bằng điện thoại. Khách muốn mua thì gọi điện thoại, đặt cọc và chúng tôi sẽ mang tới bất kỳ đâu trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa”. Một đầu nậu còn khuyên chúng tôi cẩn thận vì có nhiều người trộn lẫn các loại rễ cây khác vào để bán.

Hầu hết các đầu nậu đều khẳng định bao nhiêu hàng cũng có, chỉ có điều chất lượng thật giả lẫn lộn, không biết đâu mà lường.

Nếu như trước đây việc đào bới, buôn bán “thần dược” công khai thì nay lợi dụng ban đêm khi lực lượng chức năng lơi lỏng, các đối tượng đội đèn lên núi đào thuốc và bán cho đầu nậu ngay trên núi. Đến đêm, các đầu nậu sử dụng xe máy để vận chuyển ra khỏi Ninh Vân.

Tại Phú Yên, nhiều người từ các nơi khác đến mua gom loại cây này khiến giá bán liên tục tăng cao. Chiều 26-12, ông Cao Văn Hưng (ngụ thôn Thọ Vức, xã Hòa Kiến, TP Tuy Hòa) nói: “Nhiều người ở huyện Tuy An đến mua gom rồi đưa vào Nha Trang bán lại cho các đầu mối lớn. Thậm chí có người đến tận nhà hỏi có đi tìm cây cam lồ thì họ ứng tiền trước để về bán cho họ. Sau khi thông tin Phú Yên cũng có cây xáo tam phân, nhiều thương lái ở Khánh Hòa đến đây mua gom hết loại cây này.

Chính quyền bất lực?

Mặc dù lực lượng chức năng đã vào cuộc nhưng cơn sốt đào, tìm, mua bán “thần dược” chưa có dấu hiệu hạ nhiệt.

Bà Đinh Thị Vân, Phó Chủ tịch UBND thị xã Ninh Hòa, cho biết từ ngày 17-12, lực lượng biên phòng, kiểm lâm, chính quyền xã Ninh Vân đã đẩy đuổi, chốt chặn để ngăn việc khai thác, vận chuyển xáo tam phân. Tuy nhiên, rất khó kiểm soát, ngăn chặn triệt để người dân lên núi đào, buôn bán cây xáo tam phân. Để có thể giữ lại nguồn dược liệu quý, cần phải có phương án bảo tồn...

Còn ông Lê Thanh Hóa, Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Ninh Hòa, nhận định giải pháp đẩy đuổi, kiểm soát chỉ mang tính tạm thời chứ không thể giải quyết dứt điểm. Ông Hóa cho rằng vấn đề cấp bách nhất hiện nay là phải khoanh vùng, bảo vệ nghiêm ngặt những khu vực còn hiện diện xáo tam phân để người dân không thể tiếp tục tàn phá nguồn gien quý này nữa.

Phó Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Khánh Hòa, ông Trần Minh Thu, cho biết việc kiểm soát ngăn chặn là khó. Bởi cây xáo tam phân không nằm trong danh mục thực vật rừng quý hiếm. Khi bắt được cũng không thể xử lý vì chưa có quy định xử phạt. Khi người mua tố cáo việc mua phải hàng giả cũng không thể xử phạt vì chưa có quy định. “Trước mắt, chúng tôi chỉ tuyên truyền vận động người dân không lên núi đào bới. Về lâu dài tỉnh Khánh Hòa cũng đã đồng ý chủ trương thành lập Khu bảo tồn Hòn hèo để bảo vệ những giống gien quý” - ông Thu cho biết thêm.

Còn ông Nguyễn Như Thức, Giám đốc Sở TN&MT tỉnh Phú Yên, thì nói: “Việc khai thác tận diệt cây đã xâm hại nghiêm trọng đến môi trường. Chúng tôi sẽ phối hợp với các cơ quan liên quan kiểm tra để có hướng giải quyết”. Hạt Kiểm lâm TP Tuy Hòa cũng cho biết đang báo cáo chủ tịch UBND TP Tuy Hòa để có hướng xử lý. Trước mắt, lực lượng kiểm lâm phối hợp với các lực lượng chức năng địa phương ngăn chặn tình trạng đào bới, khai thác tận diệt cây xáo tam phân tại khu vực núi Gò Đá.

L.XUÂN - T.LỘC - M.TRÂN