Đầu đuôi sự nghịch lý này bắt đầu từ khi cây xáo tam phân được nhiều người biết đến và tìm mua bằng mọi giá để dùng chữa bệnh hay biếu tặng bạn bè như một thứ
dược liệu quý hiếm. Nhu cầu xáo tam phân trở nên quá lớn đến nỗi loại cây “
thần dược” theo tên gọi dân gian này ở Khánh Hòa đã bị khai thác cạn kiệt. Vùng đất Ninh Hòa của Khánh Hòa, nơi phát hiện và có nhiều cây xáo tam phân giờ chỉ còn những phần rễ sót lại, thứ mà trước đây những người khai thác cho là phần thừa không thèm để ý, giờ phải tìm kiếm “ ăn” lại.
|
|
| Cây xáo tam phân tự nhiên đang bị khai thác cạn kiệt khiến cây thuốc "dỏm" đang lan tràn. |
Nhu cầu xáo tam phân trên thị trường quá lớn, trong khi nguồn cung gần như không còn khiến giá thành tăng “khủng”, từ 100.000-200.000đ/kg đã lên đến vài triệu đồng/kg. Thừa cơ hội này, một số đối tượng đã trộn rễ cây có hình dáng giống với xáo tam phân thật để trục lợi. Theo các chuyên gia am tường loại “thần dược” xáo tam phân, hiện cây cam rừng ở Campuchia, loại cây có hình dáng giống với xáo tam phân khai thác ở vùng Ninh Hòa của Khánh Hòa nhất, đã được một số đối tượng kinh doanh nhập từ Campuchia về thông qua các cửa khẩu tại Bình Phước. Nhiều thương lái lùng mua rồi chuyển xáo tam phân “dỏm” về Ninh Hòa chào bán “xáo tam phân chính gốc” khiến không ít người mua dính quả lừa.
| Theo kết quả nghiên cứu từ Viện Dược liệu trung ương, thí nghiệm cây xáo tam phân trên chuột nhắt trắng của đơn vị này cho kết quả: có tác dụng ức chế, tiêu diệt đối với năm dòng tế bào ung thư gồm ung thư gan Hep-G2, ung thư đại tràng HTC116, ung thư vú MDA MB231, ung thư buồng trứng OVCAR-8 và ung thư cổ tử cung Hela. |
Một trong nhiều người cay đắng mua nhầm xáo tam phân “dỏm”, anh Lâm - một sĩ quan quân đội trú ở Bắc Ninh, người không may có vợ bị ung thư tử cung điều trị ở bệnh viện 108. Nghe về nhiều người rỉ tai nhau về công dụng của cây xáo tam phân quá hay, anh Lâm bèn nhờ người bạn ở Nha Trang ra tận Ninh Hòa mua bằng được 10kg xáo tam phân với giá 3.000.000/kg. Loại “cây thần” này được người bán giới thiệu là “người nhà mới đi đào về được nên để lại”, đồng thời đảm bảo 100% hàng thiệt. Anh Lâm được bạn vui mừng báo tin đã mua được xáo tam phân “xịn” và cấp tốc gửi. Là người cẩn trọng, qua tìm hiểu thêm trên Internet, anh Lâm biết thông tin Dược Liệu Nam Việt (có trụ sở ở Khánh Hòa và chi nhánh ở TPHCM) là đơn vị dược liệu lớn có nhiều năm tìm hiểu nghiên cứu về xáo tam phân nên gửi mẫu nhờ kiểm tra. Sau khoảng 1 tuần, anh Lâm nhân được thông tin mẫu xáo tam phân anh gửi chỉ là cây cam rừng.
Trường hợp của chị Hoài quê ở Hà Nội hiện đang sinh sống tại Nha Trang, còn “ly kỳ” hơn. Chồng chị Hoài bị ung thư gan từ năm 2010 nên thông qua bạn bè chỉ dẫn đã mua và dùng xáo tam phân từ dạo đó. “Đến đầu năm 2012, mình nghe tin giá cây thuốc này tăng cao vì
khan hiếm nên mình mua luôn 50kg để anh ấy dùng dần. Hồi đó giá chỉ hơn 100.000/kg. Đến tháng 6 vừa rồi, vì gần hết xáo tam phân nên mình có điện thoại nhờ người quen trước nay vẫn bán xáo tam phân cho nhà mình để mua thêm 5kg vì giá cao quá. Khi nhận được hàng, mình thấy đợt rễ xáo tam phân gửi vào lần này có khác trước một chút, nhưng vì chỗ quen nên mình vẫn tin tưởng sắc cho chồng dùng. Ai ngờ chồng mình kêu có vị khác trước. Còn đang bán tính bán nghi nhưng chưa biết thế nào thì có người quen mách nhờ Dược Liệu Nam Việt kiểm nghiệm cho chắc ăn. Vậy là mình gửi một mẫu rễ nguyên và 150g rễ đã chặt nhỏ. Té ra, kết quả từ Dược Liệu Nam nói phần rễ nguyên không phải xáo tam phân, còn phần rễ đã sắc nhỏ chỉ có một chút xáo tam phân thật, phần lớn còn lại thì không phải” - chị Hoài kể lại trong tiếng thở dài.
|
|
| Trồng và khai thác xáo tam phân trên diện rộng là hy vọng của một đơn vị góp phần cải thiện tình trạng cây thuốc "dỏm" lừa người có bệnh. |
Chính vì lẽ này mà khu vực Bù Đăng – Bình Phước, dù xuất hiện nhiều “thần dược” xáo tam phân nhưng các vị lương y thuộc Hội Đông y địa phương này không dám mua mà phải lặn lội tìm những đơn vị tiên phong và uy tín ở Khánh Hòa để mua, hầu đảm bảo đúng cây thuốc-vị thuốc, mang lại hiệu quả điều trị tốt nhất cho người bệnh. “Thế sao chị không mua xáo tam phân của Dược Liệu Nam Việt luôn cho chắc”? Chị Hoài nhẹ cười giải thích: “Có chứ nhưng không dễ mua như bên ngoài đâu. Phía Dược Liệu Nam Việt họ không bán 1 lần nhiều xáo tam phân được. Họ giải thích là trong kho không còn nhiều nên phải đảm bảo nguồn thuốc duy trì cung cấp cho những người có bệnh đã sử dụng vị xáo tam phân từ trước, nên chỉ bán tối đa 2kg/lần mua, khi nào hết lại mua tiếp”.
Khan hiếm xáo tam phân là tình trạng có thực bởi loại “thần dược” này đã bị người dân khai thác cạn kiệt trong thời gian qua. “Những năm trước, có ngày thu vào được cả tấn xáo tam phân nhưng hiện nay rất ít. Có ngày cả nhóm 3-4 người đi đào không được cọng nào. Hiện lượng thu gom xáo tam phân ở các núi thuộc khu vực Ninh Hòa chỉ khoảng 10kg/ngày”-đại diện bộ phận thu gôm nguyên liệu thuộc đơn vị Dược Liệu Nam Việt cho biết. Một lãnh đạo Dược Liệu Nam Việt thông tin rằng đơn vị mình đã triển khai trồng gần 40ha xáo tam phân và sẽ khai thác trong thời gian tới. Với chương trình trồng xáo tam phân trên diện rộng, Dược Liệu Nam Việt đặt hy vọng sẽ góp phần “hạ nhiệt” thị trường xáo tam phân, giảm giá thành, hạn chế tình trạng “thừa nước đục thả câu” mua bán xáo tam phân “dỏm” đang lan rộng hiện nay.
Thanh Giang