|
Kiến ba khoang - Ảnh do bác sĩ cung cấp
|
Mùa mưa năm nay, kiến ba khoang và một số côn
trùng khác không rõ loại xuất hiện nhiều ở các khu dân cư. Da người vô
tình tiếp xúc với các côn trùng này sẽ bị tổn thương do độc chất gây
bỏng da.
Tổn thương da ở nhiều nơi trên cơ thể
Viêm da tiếp xúc do côn trùng xảy ra ở những vị trí da tiếp xúc với các chất tiết của côn trùng đang sống hoặc đã chết.
Tổn thương da có thể xuất hiện cùng lúc ở
nhiều vị trí trên cơ thể và không có triệu chứng báo trước, khác với
bệnh zona chỉ có một bên, phải hay trái. Bệnh có thể gây khó chịu, lo
lắng và rất dễ lan thành dịch ở những người chung sống trong cùng môi
trường.
Những côn trùng gây viêm da tiếp xúc thường là bướm, bù mắt, sâu ban miêu (Meloidae), giời, rết (Myriapoda), kiến ba khoang (Paederus fuscipes Curtis)...
Người làm việc hoặc ngủ, tắm dưới ánh đèn;
người làm vườn, chăm sóc cây kiểng có thể bị côn trùng bám vào khăn lau,
vào cổ, mặt hay vùng da hở tứ chi, thân mình.
Phản xạ tự nhiên dùng tay quệt, đập... sẽ làm
các độc chất gây bỏng da như pederin của kiến ba khoang, cantharidin của
sâu ban miêu hay phosphor của con giời tiết ra gây viêm da tại vị trí
tiếp xúc.
Bệnh nhân lúc đầu có cảm giác ngứa rát, nổi
hồng ban nơi vùng da tiếp xúc với côn trùng. Sau 6-12h, da sẽ sưng
phù và thường kéo thành vệt dài như vết cào gãi, trên có nhiều mụn nước
kích thước 1-5mm không đều, biến thành mụn mủ 2-3 ngày sau.
Tổn thương da dễ lan rộng do động tác gãi làm
phát tán dịch tiết ra vùng da xung quanh. Cảm giác ngứa, rát tăng dần
nhưng không đau nhức; có thể kèm theo sốt nhẹ, nổi hạch vùng cổ, nách,
bẹn tương ứng với vị trí tổn thương.
Ngoài kiến ba khoang, bù mắt là côn trùng thuộc bộ hai cánh Diptera, lớp Insecta,
tuy không nguy hiểm nhưng cũng rất thường gây viêm da tiếp xúc cho bà
con vùng nông thôn. Bù mắt thường xuất hiện nhiều vào ban đêm...
Điều trị
Các mụn mủ nơi da tiếp xúc với côn trùng tiến
triển 5-7 ngày thì đóng vẩy tiết, khô dần mà không cần điều trị. Tuy
nhiên, ở một số người, phản ứng dị ứng lại có thể kéo dài 1-3 tuần và dễ
bị bội nhiễm vi khuẩn.
Ðể hạn chế tình trạng viêm dị ứng, bà con nên
rửa sạch vùng da tiếp xúc côn trùng với nước và xà phòng; tạm sử dụng
các thuốc bôi sát khuẩn ngoài da như milian, eosine; nếu ngứa nhiều có
thể dùng thêm cezil, chlorpheniramine.
Khi lành, các sang thương viêm da dị ứng do
tiếp xúc với dịch tiết côn trùng sẽ bong vảy và để lại vết sẹo thâm đen.
Ít nhất từ 1-2 tháng sau, các vết thâm này mới từ từ phai mờ dần rồi sẽ
mất hẳn mà không cần dùng thuốc.
Bà con nên chú ý điều trị tích cực ngay từ
đầu, không gãi hoặc chà xát vùng da bị tổn thương vì có thể gây bội
nhiễm và để lại sẹo xấu khó hồi phục sau này.
Người có các triệu chứng ngoài da giống như bị
viêm da tiếp xúc do côn trùng nhưng không có dấu hiệu thuyên giảm sau
72h nên đến bác sĩ chuyên khoa da liễu khám ngay để được chẩn đoán
phân biệt với zona và các bệnh ngoài da khác.
Việc chỉ định điều trị sớm và phù hợp sẽ giúp
hạn chế các biến chứng không mong muốn xảy ra. Bà con không nên tự mua
thuốc sử dụng vì nguyên nhân gây bệnh và cách điều trị các loại bệnh này
hoàn toàn khác nhau.
Phòng ngừa
Ðể phòng bệnh, bà con cần mắc màn khi ngủ, kể
cả ban ngày; cho trẻ nằm trong nôi có màn che chống ruồi, muỗi và các
loại côn trùng khác. Những người thường làm việc vào buổi tối dưới ánh
đèn cần đóng cửa sổ hoặc lắp lưới ngăn côn trùng bay vào, nhất là vào
mùa mưa bão.
Nhớ đóng các cửa lại trước khi mở đèn để ngăn
côn trùng bay vào phòng theo ánh sáng; chú ý kiểm tra phát hiện côn
trùng trong bồn tắm, bể chứa nước, khăn mặt, quần áo trước khi sử dụng.
Không phơi quần áo, khăn mặt bên ngoài vào
buổi chiều tối. Nên dùng các loại thuốc bôi ngoài da để chống muỗi và
các côn trùng khác.
Môi trường sống xung quanh phải thật sạch sẽ,
thông thoáng. Cần dọn dẹp, phát quang kỹ những nơi có nhiều cây cỏ, bụi
rậm; gom đốt xác cây mục, cỏ khô để xua đuổi côn trùng; phun thuốc diệt
côn trùng những nơi um tùm, rậm rạp cạnh khu dân cư.
Có thể dùng đèn huỳnh quang để ngoài cửa, dẫn
dụ côn trùng bay đến và tiêu diệt vì chúng thường có khuynh hướng tụ
tập ở những nơi có ánh sáng này.
|
Bệnh zona (giời leo) |
Biểu hiện của bệnh zona
Người bị bệnh zona (giời leo) có vùng da tổn thương là mảng hồng
ban - chùm bóng nước kèm cảm giác nóng rát, đau nhức nhiều, thường chỉ
xuất hiện ở một bên cơ thể. Zona do virút thủy đậu varicella - zoster
gây ra, chỉ xảy ra ở người từng bị thủy đậu.
Dân gian lầm tưởng các triệu chứng này là do con giời (cùng nhóm
Myriapoda với con rết) tiếp xúc với da gây ra nên còn gọi đây là bệnh
“giời leo”.
Tổn thương do zona thường chỉ kéo dài khoảng một tháng nhưng cảm
giác đau thần kinh sau zona có thể kéo dài vài tháng cho đến vài năm
sau. Bệnh zona xuất hiện có tính cách riêng lẻ, không thể thành dịch,
thường chỉ bị một lần trong đời và rất hiếm khi tái phát.