Ðó là hiện tượng lộ bề mặt chân
răng do lợi di chuyển về phía cuống răng. Co lợi là dấu hiệu báo trước cho sự mất xi-măng chân
răng, mòn cổ răng, lộ ngà răng gây ê buốt răng và ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
Yếu tố nào gây ra tình trạng co lợi?
Do sang chấn
Nguyên nhân co lợi có thể là do chải răng sai kỹ thuật làm sang chấn mòn lợi (lợi mỏng và thấp
dần). Mặc dù chải răng quan trọng cho sự lành mạnh của lợi nhưng chải răng không đúng kỹ thuật gây
ra mòn lợi. Sang chấn từ răng đối diện trong quá trình nhai cắn (sang chấn khớp cắn) có thể gây co
lợi mặt ngoài, do kích thích tăng sinh biểu mô và viêm tại chỗ.
Những răng bị lệch ra ngoài cung
hàm cũng dễ bị tụt lợi. Đặc biệt, do sự co kéo quá mức của các phanh môi, má nên thường gây co lợi
của răng bên dưới. Co lợi còn là hậu quả của những biện pháp điều trị vùng quanh răng hoặc điều trị
nắn chỉnh răng.
Cấu tạo răng.
Nguyên nhân bệnh lý
Viêm lợi, viêm quanh răng nếu không được điều trị lâu ngày sẽ dẫn đến co lợi. Bị co lợi do viêm
quanh răng thường có kèm theo chảy máu lợi, sưng lợi và có thể bị co lợi ở toàn bộ hai hàm nếu
không được chữa trị kịp thời.
Yếu tố thuận lợi về sinh lý và giải phẫu
Mức độ mòn lợi bị ảnh hưởng bởi vị trí của răng trên cung hàm, góc của chân răng trong xương
hàm, độ cong gần xa của bề mặt chân răng. Ở những răng xoay, nghiêng, sai vị trí lệch ra phía tiền
đình thì tấm xương ổ răng mỏng, bị giảm chiều cao, áp lực khi nhai thức ăn cứng hoặc do chải răng
sẽ làm mòn phần lợi không được xương nâng đỡ phía dưới, gây ra co lợi.
Nguyên nhân do góc độ của chân răng trong xương hàm dễ thấy nhất ở vùng răng hàm lớn hàm trên.
Nếu chân hàm ếch nghiêng nhiều về phía hàm ếch hoặc hai chân phía tiền đình ngả ra phía ngoài nhiều
quá sẽ làm xương ở vùng cổ răng mỏng và ngắn dẫn đến mòn bờ lợi không được xương nâng đỡ.
Nếu kèm
theo mòn mặt nhai thì co lợi sẽ trầm trọng hơn. Mòn mặt nhai thường đồng hành với chồi răng và làm
tăng rõ sự nghiêng của chân răng, điều này càng làm giảm lượng xương ổ răng che phủ cổ răng và tăng
co lợi do giảm sự nâng đỡ lợi.
Teo tổ chức quanh răng ở người cao tuổi cộng với thói quen chải răng bằng bàn chải lông quá cứng
và chải răng không đúng cách là nguyên nhân gây co lợi và mòn cổ răng. Co lợi không do viêm thường
chỉ liên quan đến một răng hoặc vài răng và thường gặp nhất là ở vùng răng nanh, răng cửa, ít khi
gặp ở răng hàm.
Hậu quả của co lợi
Lợi co làm bề mặt chân răng lộ ra nên dễ bị sâu chân răng. Chân răng lộ ra sẽ bị mòn khi chải
răng làm lộ ngà răng, do đó, răng ê buốt khi bị kích thích nóng lạnh chua ngọt.
Khi co lợi vượt quá
ranh giới lợi dính - niêm mạc tiền đình thì bờ lợi thường xuyên bị co kéo trong các hoạt động chức
năng nhai, nói làm bong lợi khỏi bề mặt răng.
Ngoài ra còn tạo điều kiện cho mảng bám, thức ăn và
vi khuẩn tích tụ, nhất là co lợi ở vùng kẽ răng tạo mùi hôi miệng, vi khuẩn tích tụ lâu dài dẫn đến
viêm quanh chân răng làm ảnh hưởng thẩm mỹ với nhóm răng phía trước.
Co lợi làm hở cổ chân răng.
Làm sao khắc phục?
Trường hợp sâu chân răng, giải pháp là hàn lỗ sâu chân răng, chải răng sau các bữa ăn để đề
phòng sâu chân răng. Chân răng bị mòn lộ ngà răng nên sử dụng các thuốc chải răng giảm ê buốt bán
tại các cửa hàng, siêu thị. Nếu sử dụng thuốc chải răng không hiệu quả thì cần tới bác sĩ để điều
trị. Co lợi chỉ có thể điều trị bằng phẫu thuật ghép mô. Mô ghép có thể lấy từ vị trí lân cận răng
tổn thương hoặc lấy từ vòm miệng.
Lời khuyên bác sĩ
Vì nguyên nhân của co lợi là viêm nhiễm và sang chấn nên cần đề phòng các bệnh viêm nhiễm quanh
chân răng bằng cách:
Vệ sinh răng miệng đúng thời điểm và phương pháp: chải răng sau khi ăn 15 phút. Tối thiểu nên
chải răng mỗi ngày 2 lần: sau khi ăn sáng và ăn tối.
Thời gian mỗi lần chải răng nên trong khoảng
từ 3 - 5 phút, nên sử dụng bàn chải có độ cứng vừa phải hoặc bàn chải mềm để không xước lợi, những
người có hàm răng đều có thể chải ngang còn những người răng mọc chen chúc thì nên chải dọc để làm
sạch hết các kẽ răng.
Sau khi chải răng, nên súc miệng các dung dịch sát khuẩn để giảm số lượng vi
khuẩn có trong miệng và các kẽ răng. Nếu có thức ăn giắt ở kẽ răng thì nên sử dụng chỉ nha khoa để
lấy ra.
Thường xuyên lấy cao răng và khám răng miệng 6 tháng/1 lần để làm sạch cao răng và phát hiện sớm
các bệnh răng miệng như: sâu răng, viêm lợi, răng khôn lệch, các bệnh tủy răng và bệnh viêm quanh
cuống.
Nếu có các bệnh răng miệng thì cần điều trị càng sớm càng tốt.
Nếu không may bị mất răng vì lý do nào đó thì cần làm răng giả thay thế để tránh xô lệch
răng.
Những người bị răng chen chúc nên chỉnh răng để đề phòng sang chấn khớp cắn và viêm lợi.
Theo TS.BS Lê Long Nghĩa - Sức khỏe và Đời sống