Ths.BS Lê Phi Long, Trưởng Phân khoa Lồng
ngực Mạch máu, BV Đại học Y dược TP HCM, cảnh báo về một số vấn đề liên quan đến bệnh xương
khớp ở trẻ em và người lớn.
Tại các phòng khám xương khớp và mạch máu, khoảng hơn
một nửa số bệnh nhân than phiền là triệu chứng xảy ra ở hai chân. Đây là nhóm triệu chứng rất
thường gặp. Nguyên nhân gây ra có thể đa dạng: bệnh lý cơ xương khớp, bệnh lý thần kinh, bệnh lý
mạch máu.
Trong số đó, đau cách hồi là triệu chứng thường dễ bị bỏ
sót, hoặc có thể bị nhầm lẫn nếu như khai thác không đầy đủ. Nếu bỏ qua hoặc điều trị nhầm lẫn,
bệnh nhân có thể bỏ mất cơ hội điều trị và theo dõi bệnh mạch máu ở giai đoạn sớm, hoặc có thể dẫn
tới những hậu quả đáng tiếc về sau.
|
Đau cách hồi ở chân thường dễ bị bỏ sót, hoặc có thể bị nhầm lẫn với các bệnh
khác. Ảnh minh họa: mentalfloss.com |
Thực tế, gần như hầu hết bệnh nhân mạch máu đến khám và
điều trị với các triệu chứng đã quá rõ ràng, nghĩa là bệnh đã ở giai đoạn muộn, như đau chân dữ dội
ngay khi nghỉ ngơi, teo cơ thiểu dưỡng nặng nề, hoặc thậm chí tím tái chân, hoại tử chân... Với các
tình huống này, kết quả điều trị bệnh mạch máu sẽ rất kém và tỷ lệ đoạn chi rất cao.
Đau cách hồi là gì?
Đau cách hồi là thuật ngữ y khoa, được dịch từ Intermittent claudication, có nguồn gốc Latinh là limp, nghĩa là đi khập khiễng. Đây là cơn đau được mô tả với cảm giác co
rút, thắt chặt, đau nhức, rất khó chịu, xảy ra sau khi người bệnh hoạt động, đi lại một quãng đường
nhất định. Vị trí thường ở vùng cẳng chân.
Cơn đau thường chỉ giảm đi, nhẹ bớt khi người bệnh ngồi
nghỉ, để thõng chân. Nếu tiếp tục đi lại, sau một quãng đường cố định như cũ, cơn đau sẽ xuất hiện
trở lại. Đau cách hồi làm người bệnh không thể đi liên tục trong một quãng đường dài, mà phải khập
khiễng và ngắt quãng với từng đoạn đường ngắn, vừa đi vừa nghỉ từng chút một.
Nếu người bệnh hoạt động nặng, chạy nhanh, đi lên dốc,
hoặc lội nước, cơn đau sẽ xuất hiện sớm hơn so với đi trên đường bằng phẳng. Vị trí cơn đau cũng có
thể xảy ra ở vùng đùi hoặc mông, kèm theo chứng rối loạn cương dương ( hội chứng Lerich), phản ánh
khá chính xác vị trí mạch máu bị hẹp tắc.
Đau cách hồi được coi là triệu chứng điển hình của bệnh
hẹp tắc động mạch. Bệnh càng tiến triển, quãng đường đi được càng ngắn lại. Cơn đau có thể diễn
tiến ngay cả khi nghỉ ngơi nếu bệnh chuyển sang giai đoạn nặng hơn.
Phân biệt đau cách hồi do bệnh mạch máu với các
trường hợp đau nhức chân do nguyên nhân khác:
Đau cách hồi mạch máu: Ngoài các đặc điểm như
đã mô tả ở trên, đau cách hồi điển hình do mạch máu có thể kèm theo các dấu hiệu khác do động mạch
bị hẹp tắc mạn tính như giảm hay mất mạch một bên chân, sờ một bên thấy lạnh hơn bên đối diện, teo
cơ, rụng lông, hư móng, chân tái nhợt hơn khi giơ cao... Đau cách hồi do hẹp tắc mạch rất ít đáp
ứng với các thuốc điều trị giảm đau thông thường.
Đau do nguyên nhân thần kinh: Cơn đau do dây
thần kinh bị chèn ép, cũng thường xảy ra và nặng hơn khi người bệnh đi lại. Đau do nguyên nhân này
thường nặng hơn ngay khi người bệnh đi những bước đầu, khi có cử động của chân, làm họ phải đi khập
khiễng và rất khó khăn trên toàn bộ quãng đường, chứ ít khi xảy ra sau khi đã đi được một quãng
đường như đau cách hồi điển hình mạch máu. Khi dây thần kinh bị chèn ép lâu ngày, có thể kèm theo
các triệu chứng khác như tê rần, kiến bò, hoặc giảm cảm giác, teo cơ... Chân vẫn bắt được mạch rõ,
tưới máu tốt, nhìn thấy hồng hào, sờ thấy ấm.
Đau do nguyên nhân xương
khớp: Cơn đau do các bệnh lý viêm khớp hoặc thương tổn của gân cơ, dây chằng xảy ra ra khi có
chuyển động của các khớp xương, do đó cũng sẽ xuất hiện ngay khi người bệnh bắt đầu cử động, đi
lại, thay đổi tư thế. Quãng đường người bệnh đi được không cố định như trong đau cách hồi mạch máu,
mà có thể thay đổi ngắn dài tùy theo mức độ đau chân.
Đau có thể xảy ra ở một tư thế nhất định, khi có sự co
kéo, dãn các khớp, dây chằng, hoặc có thể kèm theo các dấu hiệu của viêm khớp như sưng, nóng, đỏ,
ấn đau tại chỗ, biến dạng khớp... Đau thường đáp ứng với các thuốc kháng viêm giảm đau và các thuốc
bổ trợ về xương khớp đường toàn thân hay tại chỗ khác, sau một thời gian điều trị.
Các triệu chứng khó chịu ở chân do bệnh suy tĩnh
mạch:
Bệnh suy tĩnh mạch mạn tính ít khi gây ra các cơn đau
thực sự. Người bệnh thường hay mô tả các cảm giác nặng nề, nhức mỏi, ê ẩm, căng cứng chân, tê
rần... xảy ra sau khi đứng lâu, sau một ngày làm việc. Các triệu chứng nặng hơn về chiều tối, và
thường nhẹ hơn vào buổi sáng, hay sau khi nghỉ ngơi, gác chân cao. Điểm khác biệt là: đau do hẹp
tắc mạch máu sẽ trầm trọng hơn nếu ngồi gác chân cao; người bệnh thường phải ngồi để thõng chân
xuống giường.
Các triệu chứng kèm theo của suy tĩnh mạch giúp phân
biệt với đau do tắc mạch như tình trạng sưng phù chân quanh mắt cá, vọp bẻ về đêm, dãn các tĩnh
mạch nông ngoài da, chân nóng ấm...
Cần lưu ý phân biệt các triệu chứng đau chân có
phải là đau cách hồi mạch máu hay không, nhất là trên cơ địa có yếu tố nguy cơ của bệnh hẹp tắc
động mạch. Hay nói khác đi, những cơn đau xảy ra trên những người tuổi trên 50, đái tháo
đường, rối loạn chuyển hóa mỡ trong máu, hút thuốc lá, xơ vữa động mạch, bệnh mạch vành... kém đáp
ứng với các điều trị giảm đau thông thường, cần nghĩ đến nguyên nhân hẹp tắc động mạch. Bệnh nhân
nên khám và tư vấn tại các chuyên khoa mạch máu để giúp có thể phát hiện sớm bệnh hẹp tắc động mạch
mạn tính, tăng khả năng bảo tồn chi, tránh các biến chứng nặng có thể dẫn tới hoại tử, đoạn chi sau
này.
AloBacsi.vn
Theo Ths.BS Lê Phi Long - VnExpress