Để phòng ung thư da, nên hạn chế tiếp xúc ánh nắng mặt trời từ 10g sáng đến 16g là thời điểm tia cực tím hoạt động mạnh nhất.
Mỗi năm có hơn 3,5 triệu trường hợp ung thư da được chẩn đoán ở Mỹ, hơn
90% trong số đó được gây ra bởi các tia cực tím của mặt trời. Do
đó có thể làm giảm nguy cơ ung thư da bằng cách hạn chế hoặc tránh tiếp
xúc với bức xạ tia cực tím. Phát hiện sớm ung thư da mang lại thành công
lớn nhất cho điều trị.
Ung thư da là gì?
Ung thư da là sự tăng trưởng bất thường của tế bào da. Có ba loại chính
của ung thư da là ung thư tế bào đáy, ung thư tế bào vảy và ung thư tế
bào hắc tố.
Ung thư biểu mô tế bào đáy là loại nhẹ nhất, hiếm khi di căn và hiếm
khi gây tử vong, có thể dễ dàng điều trị bằng phẫu thuật hoặc xạ trị. Ung
thư biểu mô tế bào vảy thường gặp vùng da tiếp xúc với ánh nắng, biểu
hiện vết loét, không đau, gồ lên hoặc lõm xuống, tiến triển chậm nhưng
tương lai sẽ gây di căn.
Ung thư tế bào hắc tố là loại ung thư nguy hiểm, có
thể xuất phát từ nốt ruồi đã có từ lâu. Dấu hiệu cảnh báo nốt ruồi
chuyển thành khối u ác tính là nốt ruồi có sự thay đổi to hơn, không đối
xứng, nhô cao, màu sắc không đồng nhất, xuất hiện của một nốt ruồi mới ở
tuổi trưởng thành, đau, ngứa, lở loét, mẩn đỏ xung quanh hoặc chảy máu.
 |
|
Hơn 90% các trường hợp ung thư da được gây ra bởi các tia cực tím của mặt trời. Ảnh minh họa: webmd
|
Nguyên nhân ung thư da
Bức xạ tia cực tím từ ánh nắng mặt trời là nguyên nhân chính của ung
thư da. Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ ung thư da bao gồm:
- Màu da: Bất cứ người màu da nào cũng có thể bị ung thư da. Tuy nhiên ở
những người da trắng, có ít sắc tố melanin bảo vệ da thì nguy cơ ung
thư da cao hơn người có làn da sẫm màu.
- Da hay bị cháy nắng, phơi nắng quá mức.
- Nốt ruồi: Những người có nhiều nốt ruồi hoặc nốt ruồi bất thường có
nguy cơ ung thư da. Những thay đổi về tính chất của nốt ruồi như hình
dạng, máu sắc, nhô cao, kích thước… cần được chú ý và nên đi khám.
- Lịch sử gia đình mắc bệnh ung thư da. Những người có hệ thống miễn
dịch bị suy yếu như HIV / AIDS, bệnh bạch cầu, dùng thuốc ức chế miễn
dịch sau khi cấy ghép nội tạng có nguy cơ phát triển ung thư da.
- Lớn tuổi. Nguy cơ ung thư da tăng theo tuổi tác, chủ yếu là do ung
thư da phát triển chậm. Các thay đổi ở da ung thư trong thời thơ ấu hay
tuổi niên thiếu có thể không trở nên rõ ràng cho đến tuổi trung niên.
Phòng ngừa ung thư da
Hầu hết mọi người muốn tận hưởng tia nắng mắt trời trong ngày bởi sự ấm
áp và nó có thể làm chúng ta thư giãn và sảng khoái tinh thần. Cần
biết tận hưởng ánh nắng mặt trời một cách thông minh, khai thác tối đa
tác dụng và hạn chế tác hại của chúng cho làn da theo các quy tắc:
- Hạn chế tiếp xúc tối đa với ánh nắng mặt trời trong thời gian 10g
sáng đến 4g chiều, vì đây là thời điểm tia cực tím mặt trời mạnh nhất.
Nên dành buổi sáng sớm và chiều tối để thưởng thức các hoạt động ngoài
trời yêu thích.
- Quần áo che chắn có thể là hình thức hiệu quả nhất chống nắng. Kính
mát bao quanh ngăn chặn 99-100% các tia cực tím và có hiệu quả bảo vệ cả
hai mắt cũng như vùng da xung quanh, giúp ngăn ngừa các bệnh nghiêm
trọng như đục thủy tinh thể để khối u ác tính của mắt và mí mắt.
Dùng kem chống nắng có chỉ số SPF ít nhất là 15 và chỉ số PA hợp lý. Khi
quan tâm đến ảnh hưởng của tia cực tím lên sức khỏe con người và môi
trường, thì phổ của tia cực tím chia ra làm hai phần chính:
- UVA tấn công vào sâu bên trong da, làm suy giảm hệ miễn dịch trên da, gây ung thư da, lão hóa da.
- UVB tấn công bề mặt da, gây đen da và sạm da.
Hai chỉ số trên kem chống nắng cần quan tâm là SPF và PA. Chỉ số SPF liên quan đến UVB (khả năng chống tác hại đen da, sậm da). Chỉ số PA liên quan đến việc bảo vệ da khỏi tia UVA (gây ung thư da, lão hóa da)
Chỉ số SPF
Khả năng bảo vệ da, hấp thu tia UVB của kem chống nắng là SPF 15 thì
khả năng bảo vệ da dưới ánh nắng là 93,3%, còn SPF 30 thì con số này là
96,7%. SPF càng cao khả năng chống tác hại ánh nắng càng tốt, tuy nhiên
SPF càng cao khả năng kích ứng da càng nhiều, trong khi từ SPF 15 trở
lên thì sự chênh chệch về khả năng chống nắng không đáng kể.
Thời gian kem chống nắng bảo vệ da dưới tia UVB: 1 SPF có khả năng bảo
vệ da, hạn chế tác hại của tia UV trong khoảng 10 phút. Theo nguyên tắc,
chỉ số SPF càng cao thì khả năng bảo vệ da dưới ánh nắng mặt trời được
lâu hơn. Như vậy SPF 15 thời gian kem bảo vệ da dưới ánh nắng mặt trời
là 2g30, còn SPF 30 thì thời gian đó là 5g.
Tuy nhiên do tác động của
niều yếu tố như khí hậu, bụi bẩn, cách sử dụng kem, tính chất da từng
cá thể cũng như đặc điểm của hoạt động ngoài trời khi sử dụng kem chống
nắng nên hầu hết kem chống nắng chỉ phát huy được 50-60% thời gian thực
tế trên lý thuyết.
Chỉ số PA
Là chỉ số nói lên khả năng bảo vệ da khỏi tia UVA của kem chống nắng.
PA+: Có hiệu quả chống tia UVA (mức độ 40-50%); PA++: Rất hiệu quả
chống tia UVA (mức độ 60-70%) và PA+++: Hiệu quả chống tia UVA cao nhất
(mức độ 90% trở lên).
Bôi kem chống nắng đúng cách
- Bôi 30 phút trước khi tiếp xúc với ánh nắng.
- Bôi lượng vừa đủ, ví dụ một lượng khoảng bằng ngón tay cái cho mặt và trọng lượng bằng quả banh tenis cho toàn thân.
- Bôi lại sau mỗi hai giờ hoặc sau khi bơi hoặc đổ mồ hôi quá mức.
- Sử dụng kem chống nắng mỗi ngày, quanh năm, trong
mọi loại thời tiết vì ánh sáng mặt trời phản chiếu trên tuyết, nước đá,
cát và nước, tăng cường hiệu ứng tia cực tím lên đến 80%. Thậm chí vào
những ngày u ám, nhiều mây, râm mát thì có đến 70-80% của tia cực tím đi
qua các đám mây.
Theo BS Lê Nguyễn Khánh
Duy - VnExpress