- Nhu cầu cơ thể tăng quá mức cung cấp hằng ngày (như người nghiện rượu ăn uống mà lại cần nhiều vitamin nhóm B, đặc biệt là vitamin B1 để chuyển hóa rượu).
- Nguồn dinh dưỡng không bảo đảm đủ nhu cầu.
- Rối loạn hấp thu vitamin ở hệ tiêu hóa (như người dùng thuốc giảm cân theo cơ chế giảm thiểu lượng chất béo hấp thu ở ruột có thể bị thiếu vitamin tan trong dầu).
- Cần làm giảm tác dụng phụ của thuốc (các vitamin nhóm B thường được dùng làm giảm các rối loạn hoạt động thần kinh ngoại vi do thuốc gây ra).
Trong các trường hợp trên, việc dùng thuốc vitamin bổ sung được xem là liệu pháp điều trị thay thế, nhằm bảo đảm nhu cầu vitamin.
Đối với vitamin B1, nhu cầu cần hằng ngày khoảng 1,5mg.
Trong cơ thể, vitamin B1 tham gia vào nhiều phản ứng chuyển hóa, đặc biệt là chuyển hóa glucid (đường bột).
Nhu cầu vitamin B1 có liên quan trực tiếp đến lượng đường bột (như cơm ta ăn hằng ngày). Ăn nhiều tinh bột gạo sẽ cần nhiều vitamin B1 để chuyển hóa tinh bột đó thành chất dinh dưỡng. Thiên nhiên đã đặt để có thật nhiều vitamin B1 ở cám gạo, nhưng nhiều người cứ đinh ninh rằng ăn gạo càng trắng càng tốt, nên đã bỏ đi cám gạo đáng quý đó và luôn bị nguy cơ thiếu vitamin B1 rình rập.
Nếu bị thiếu hụt vitamin B1 sẽ đưa đến bệnh thiếu vitamin B1 còn gọi là bệnh beri – beri (ta gọi là bệnh tê phù), đặc trưng bởi các triệu chứng viêm dây thần kinh ngoại vi và rối loạn tim mạch.
Có 2 dạng: beri-beri “khô” biểu hiện ở thần kinh ngoại vi như rối loạn cảm giác chi (tê), giảm phản xạ, teo cơ; dạng beri-beri “ướt” với triệu chứng khó thở khi gắng sức, nhịp tim nhanh, đánh trống ngực, phù, gọi chung là suy tim.
Dấu hiệu của thiếu vitamin B1 có thể đến sớm hơn dưới dạng rối loạn tiêu hóa: chán ăn, ăn không tiêu, giảm nhu động tiêu hóa (do giảm tiết acid dịch vị). Khi bị bệnh beri – beri, sự bổ sung thuốc vitamin sẽ làm giảm nhanh các triệu chứng.
Thuốc vitamin B1 được dùng hiện nay là loại thương phẩm hoàn toàn tổng hợp, dùng ở dạng muối thiamin clorhydrat, bromhydrat hay nitrat. Về độc tính, vitamin B1 không độc và phản ứng có hại của vitamin này thuộc loại hiếm, có thể dùng liều lớn đến 500mg mỗi ngày.
Tuy nhiên khi dùng đường tiêm có thể bị dị ứng đưa đến sốc phản vệ có thể bị tử vong (đã có nhiều trường hợp tiêm bắp vitamin B1 đưa đến chết người). Nên lưu ý, khi dùng vitamin B1 liều cao hoặc dùng đường tiêm là để chữa bệnh chứ không phải để bổ sung theo kiểu hỗ trợ dinh dưỡng thông thường, như dùng đường tiêm để trị thiếu hụt vitamin B1 nặng (suy tim do beri-beri, hội chứng Wernicke).
Nên ghi nhận một khuyến cáo từ các nhà điều trị: “Dùng liệu pháp vitamin liều cao để điều trị các triệu chứng không do thiếu vitamin là không có cơ sở khoa học”.
Một quan điểm sai lầm thường gặp ở nhiều người hiện nay là xem vitamin tan trong nước, trong đó có vitamin B1 là các thuốc vô hại vì không gây hiện tượng tích lũy lại trong cơ thể, đưa đến lạm dụng, dùng bừa bãi các thuốc này.
Hiểu sai lệch về vai trò của vitamin là chất xúc tác sinh học tham gia vào các phản ứng chuyển hóa thành thuốc tăng lực, cải lão hoàn đồng, người ta dễ có xu hướng lạm dụng theo kiểu “đã khỏe rồi muốn khỏe hơn”. Lạm dụng sẽ đưa đến thừa vitamin và điều nguy hại là thừa vitamin thường khó phát hiện, thường nhầm lẫn với triệu chứng suy nhược cơ thể.
Thông tin về sử dụng vitamin hợp lý thường không đề cập đến vitamin thương phẩm có hàm lượng vitamin cao mà là nhấn mạnh đến nguồn vitamin từ dinh dưỡng.