Thuốc lá là lý do giảm tuổi thọ với tiến độ tùy thuộc vào số điếu thuốc hút mỗi ngày và số ngày đã hút thuốc. Lời cảnh báo theo kiểu này dĩ nhiên chẳng khác nào nước đổ đầu vịt vì người hút thuốc bám sát biện luận theo kiểu không hút thuốc lá cũng... chết! Éo le chỉ ở điểm phải chi người hút thuốc được tham quan cảnh cấp cứu bệnh nhân ung thư phổi trong giai đoạn cuối. Chưa thấy quan tài dễ gì chịu đổ lệ.
Tác dụng nhanh, toàn diện và khó đào thải
Từ góc nhìn của nhà dược lý, thuốc tốt hay xấu được đánh giá theo nhiều tiêu chí, chẳng hạn trước hết là thời gian bắt đầu tác dụng. Muốn tìm một thí dụ điển hình dễ hiểu về thuốc nhanh như máy có thể chọn nicotin trong thuốc lá vì chất này chỉ cần không đến 7 giây phù du đã vào đến não bộ khiến người “dùng thuốc” bỗng hết... ghiền! Nhanh như vậy mới đáng đồng tiền.
Kế đến là thời gian kéo dài tác dụng. Thuốc lá có tác dụng đủ để “bệnh nhân” hài lòng sau vài hơi nuốt khói nhưng cũng không kéo dài quá lâu, đủ để thân chủ vừa dụi tàn bỗng lại... tương tư khói thuốc. Đã vậy thuốc lại có tác dụng huy động sự cộng tác chủ động của người bệnh. Bằng chứng là không thiếu người làm biếng uống thuốc hạ huyết áp dù là tai biến mạch máu não dễ như chơi nhưng ngược lại, cho dù ngoài trời có giông bão ầm ầm thì vẫn có người ngược xuôi tìm xe thuốc lá.
Thai phụ hút thuốc lá không chỉ làm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của chính mình mà còn ảnh hưởng đến cả khả năng sinh sản của đứa trẻ sau này.
Tiêu chí kế tiếp là thời gian đào thải. Thuốc càng ít độc nếu thuốc được chuyển thể về cấu trúc cho sớm rồi được đào thải cho nhanh trước khi kịp gây phản ứng phụ. Nếu dựa theo định nghĩa này thì thuốc lá đúng là hoạt chất có đẳng cấp. Thay vì vào đường đào thải làm chi cho phiền toái đủ điều, độc chất trong thuốc lá ở lại luôn trong hai lá phổi cho trọn nghĩa chung tình.
Gây nghiện nhanh, độc tính mạnh
Nhiều chuyên gia về độc chất cho rằng khó có hoạt chất nào gây nghiện nhanh và mạnh bằng thuốc lá, kể cả các loại ma túy, vì ma túy tuy độc hại trước mắt nhưng tỉ lệ số người cai được ma túy xem vậy thậm chí cao hơn số người bỏ được thuốc lá, nếu xét theo ý nghĩa thống kê.
Đã nói đến thuốc tất nhiên không thể không bàn về hoạt chất. Bên cạnh hơn 7.000 độc chất hòa quyện trong khói thuốc lá, các nhà khoa học đã xác minh được tối thiểu 30 chất sinh ung thư. Chắc chắn không có thuốc nào đang lưu hành có thể bì kịp về mặt thành phần. Hít một hơi đưa vào cơ thể cả ngàn hóa chất. Làm gì có thuốc nào khéo đến thế?!
Cuối cùng là độc tính. Theo tiếng kêu gào lạc lõng của nhiều tổ chức y tế, điển hình là các trung tâm nghiên cứu ung thư ở nhiều nước như Mỹ, Đức, Nhật..., thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu khiến tỉ lệ tử vong vì ung thư không giảm chút nào mặc dầu phương tiện chẩn đoán và điều trị không ngừng được cải thiện! Chỉ nói riêng ở CHLB Đức, gần 1/3 dân số là khách hàng thân thiết của nicotin, với 85% người hút thuốc là người ghiền thuốc đến độ phân liệt cá tính khi thiếu thuốc, trong số đó không dưới 150.000 trường hợp tử vong hằng năm. Con số này không nhằm nhò gì hết nếu so với xứ mình, nơi được Tổ chức Y tế Thế giới khen nức nở vì có số người hút thuốc, kể cả vị thành niên cao nhất thế giới.
Sau cùng là tác dụng liên thông của thuốc lá. Không có thuốc nào mà người này dùng người khác cũng thơm lây ngoại trừ thuốc lá. Người không hút thuốc nhưng phải hít khói thuốc của người lân cận vẫn bệnh y như chính mình hút thuốc, đặc biệt là thai phụ, trẻ con, người làm việc trong văn phòng đóng kín… Tất cả quốc gia đã thi hành quyết liệt luật cấm hút thuốc nơi công cộng, tỉ lệ tất cả các loại ung thư và nhất là bệnh tim mạch, điển hình là nhồi máu cơ tim, giảm rõ rệt. Ở nước mình, nhiều người vẫn tiếp tục vô tư hút thuốc trong khuôn viên bệnh viện! Hút thuốc là quyền của mỗi người. Tự vẫn cũng là quyền của mỗi người. Nhưng thiểu số không có quyền làm hại sức khỏe, làm mất chất lượng cuộc sống của đa số.
BS LƯƠNG LỄ HOÀNG, Trung tâm Oxy cao áp, TP.HCM