Khi bị ”trục trặc” về vấn đề sinh lý, nhiều nam giới đã tự tìm đến với sản phẩm chứa testosteron để cầu cứu mà bỏ qua việc thăm khám và chẩn đoán của bác sĩ chuyên khoa. Thực tế, người dùng chỉ cần biết đến công dụng của thuốc mà bỏ qua những nguy cơ có thể xảy ra cho mình. Mới đây, thông báo của Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Mỹ (FDA) đã khiến danh sách các nguy cơ này thêm dài hơn.
Tác dụng của testosteron
Testosteron là loại thuốc hormon nam (androgen) chính do các tế bào kẽ của tinh hoàn sản xuất dưới sự điều hòa của các hormon hướng sinh dục của thùy trước tuyến yên và dưới tác động của hệ thống điều khiển ngược âm tính lên trục vùng dưới đồi - tuyến yên tinh hoàn. Testosteron làm phát triển cơ quan sinh dục nam, làm xuất hiện và bảo tồn đặc tính sinh dục phụ ở nam giới. Vỏ thượng thận và buồng trứng cũng bài tiết một lượng hormon sinh dục nam kém mạnh hơn và sau khi chuyển hóa sẽ cho một lượng nhỏ testosteron lưu hành.
Khi có trục trặc về sinh lý, cần đi khám chuyên khoa để được dùng thuốc thích hợp.
Thuốc được dùng để điều trị thay thế cho nam giới bị giảm năng sinh dục do rối loạn chức năng của tuyến yên hoặc tinh hoàn hoặc do cắt bỏ tinh hoàn. Ở người bệnh bị giảm năng tuyến yên, thuốc có thể làm phát triển bình thường chức năng sinh dục, song không chữa được chứng vô sinh ở nam giới. Thuốc còn được dùng cho thiếu niên chậm dậy thì (dậy thì muộn ở con trai) hoặc chậm lớn, song phải thận trọng vì có thể làm xương không phát triển theo chiều dài được nữa (gây lùn) do làm cốt hóa sớm các đầu xương.
Chuyên gia đầu ngành về nam học, GS. Trần Quán Anh cho biết, testosteron là nội tiết tố nam, dùng điều trị liệt dương cho người bị thiếu hoặc suy giảm testosteron. Muốn biết thiếu hoặc suy giảm bao nhiêu bệnh nhân cần phải định lượng máu rồi mới bổ sung testosteron vào. Nếu testosteron/máu bình thường mà đưa thêm nội tiết là testosteron vào sẽ làm cho lượng testosteron/máu tăng lên dễ gây các biến chứng như các khối u tiền liệt tuyến, ung thư tiền liệt tuyến... Hoặc nếu dùng testosteron thường xuyên thì tới một lúc nào đó sẽ ức chế sự bài tiết testosteron của cơ thể và sẽ làm cho lượng testosteron trong cơ thể giảm xuống.
Về liều dùng, phải căn cứ vào tình trạng cụ thể của từng người bệnh và có sự theo dõi chặt chẽ về lâm sàng và xét nghiệm.
Và những nguy cơ...
Các thuốc nam tính hóa tự nhiên và tổng hợp như testosteron có thể gây ra tác dụng không mong muốn có liên quan đến tác dụng nam tính hóa hay đồng hóa của thuốc. Thường gặp như rối loạn nước, điện giải (giữ nitrogen, giữ natri và nước gây phù), cương dương vật, tính dục thay đổi, phát triển xương nhanh và đóng sớm các sụn nối đầu xương (ở thiếu niên)... Khi xuất hiện các triệu chứng và dấu hiệu của tác dụng không mong muốn thì phải ngừng thuốc.
Tháng 1/2014, FDA cho biết, cơ quan này đang điều tra về nguy cơ đột quỵ, đau tim và tử vong ở nam giới dùng sản phẩm testosteron được FDA phê chuẩn. Quyết định điều tra này dựa trên hai nghiên cứu riêng biệt gần đây đều cho thấy có sự tăng nguy cơ biến cố tim mạch ở những người đàn ông sử dụng testosteron.
Nghiên cứu thứ nhất quan sát những người đàn ông lớn tuổi trong hệ thống y tế Cựu chiến binh Mỹ. Những người đàn ông trong nghiên cứu này có testosteron trong huyết thanh thấp. Tuổi trung bình là khoảng 60 và nhiều người đã mắc bệnh tim mạch tiềm ẩn. Trong nghiên cứu này cho thấy, 30% tăng nguy cơ đột quỵ, đau tim và tử vong trong nhóm dùng liệu pháp testosteron.
Một nghiên cứu quan sát thứ hai cũng cho thấy có sự tăng nguy cơ đau tim ở nam giới lớn tuổi, cũng như ở nam giới trẻ tuổi bị bệnh tim từ trước, khi điều trị bằng testosteron. Nghiên cứu cho thấy, có sự gia tăng gấp 2-3 lần nguy cơ đau tim ở người trên và dưới 65 tuổi trong 90 ngày đầu tiên dùng thuốc. Tuy nhiên, đối với nam giới không có tiền sử bệnh tim không có tăng nguy cơ này. Và tại thời điểm này, FDA chỉ cung cấp cảnh báo mà chưa kết luận việc điều trị testosteron được FDA phê chuẩn làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc tử vong. Cơ quan này sẽ tiếp tục đánh giá các thông tin từ các nghiên cứu, dữ liệu có sẵn và sẽ đưa ra kết luận khi có thông tin đầy đủ. Bệnh nhân không nên ngưng dùng sản phẩm testosteron khi chưa có ý kiến của bác sĩ điều trị. Bên cạnh đó, bác sĩ cũng nên cân nhắc những lợi ích của điều trị testosteron với những nguy cơ tiềm tàng của thuốc.
Ngày 19/6/2014, FDA lại có thêm cảnh báo về tiềm năng gây ra các cục máu đông trong tĩnh mạch của loại thuốc này. Cảnh báo mới này không liên quan đến đánh giá liên tục của FDA về nguy cơ có thể bị đột quỵ, đau tim và tử vong ở bệnh nhân dùng các sản phẩm testosteron. FDA đang yêu cầu các nhà sản xuất ghi cảnh báo chung này trên nhãn thuốc của tất cả các sản phẩm testosteron đã được phê duyệt về nguy cơ cục máu đông trong các tĩnh mạch...
Như vậy, một thuốc khi được đưa ra sử dụng phải trải qua quá trình sử dụng mới thấy được những nguy cơ mà thuốc có thể gây ra cho người sử dụng. Trên thị trường hiện nay, các sản phẩm chứa testosteron rất phong phú, được bào chế dưới các dạng như viên (nén, ngậm dưới lưỡi, nang mềm, nhộng), ống tiêm, kem bôi, miếng dán... Đây là thuốc phải được sử dụng theo chỉ định và dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa. Vì thế, người bệnh không nên tự ý sử dụng.
DS. Hoàng Thu Thủy