So với tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thì SDD thấp còi ở
trẻ em nước ta còn ở mức cao. Chương trình
phòng chống SDD trẻ em phấn đấu đạt mục tiêu đến năm 2020 là giảm tỷ lệ SDD thấp còi xuống 23%.
Thế nào là trẻ bị SDD thấp còi?
Trẻ thấp còi là trẻ có
chiều cao theo tuổi thấp hơn so với trẻ bình thường cùng tuổi. Hiện nay, đánh giá tình trạng
dinh dưỡng trẻ em thường dựa vào chuẩn
tăng trưởng của WHO 2006. Điểm ngưỡng Zscore dưới trừ 2 độ lệch chuẩn (<-2sd) là="" suy="" dinh="" dưỡng.="">
Nếu cân nặng theo tuổi <-2sd là="" sdd="" nhẹ="" cân="" (underweight)="" và="" chiều="" cao="" theo="" tuổi=""><-2sd là="" sdd="" thấp="" còi="" (stunting).="" sdd="" thấp="" còi="" phản="" ánh="" tình="" trạng="" thiếu="" dinh="" dưỡng="" kéo="" dài="" hoặc="" là="" hậu="" quả="" của="" một="" quá="" trình="" tích="" lũy="" bắt="" đầu="" xảy="" ra="" từ="" thời="" kỳ="" bào="" thai="" và="" kéo="" dài="" đến="" tuổi="" trưởng="">
Các yếu tố nguy cơ gây SDD thấp còi
Cân nặng sơ sinh thấp dưới 2.500g bao gồm cả trẻ đẻ non vì SDD bào thai, trẻ không những nhẹ cân mà chiều dài cũng thấp.
Nguyên nhân chủ yếu do người mẹ thiếu dinh dưỡng hoặc mắc bệnh trong thời kỳ
mang thai làm cho thai nhi chậm
phát triển trong tử cung.
Chế độ nuôi dưỡng: dinh dưỡng có ảnh hưởng nhiều đến sự tăng trưởng và phát triển của trẻ. Nếu
khẩu phần thiếu hụt protein năng lượng và các
vi chất dinh dưỡng (kẽm, sắt, iod, vitamin A… ) không những làm cho trẻ bị SDD nhẹ cân mà còn ảnh hưởng đến phát triển chiều cao của trẻ.
Bệnh tật: trong 2 năm đầu tiên nếu trẻ mắc các bệnh
nhiễm khuẩn (tiêu chảy, viêm phổi, giun sán…) tái đi tái lại nhiều lần thường ảnh hưởng đến phát triển chiều cao trong những năm sau vì nhiễm khuẩn làm cho trẻ biếng ăn, nôn trớ, khẩu phần đưa vào cơ thể bị thiếu hụt đồng thời giảm hấp thu các chất dinh dưỡng.
Di truyền: trong gia đình nếu bố mẹ có chiều cao thấp thì con cái của họ cũng có nguy cơ thấp còi. Mặc dù yếu tố di truyền quy định tiềm năng cho sự phát triển của trẻ nhưng tác động của môi trường nhất là khi mức sống nâng cao,
chế độ dinh dưỡng được cải thiện thì sự tăng trưởng chiều cao có thể tăng hơn ở những thế hệ sau.
Yếu tố kinh tế văn hóa xã hội: SDD thấp còi cũng thường xảy ra ở những trẻ sống trong các hộ gia đình nghèo, đông con.
Hậu quả của SDD thấp còi
Hậu quả của SDD thấp còi thường ảnh hưởng đến phát triển thể lực, trí lực, sức khỏe và bệnh tật trước mắt và lâu dài. Trẻ thấp còi sẽ có chiều cao thấp ở tuổi trưởng thành ảnh hưởng đến tầm vóc nòi giống dân tộc.
Ở bé gái khi lớn lên nếu chiều cao thấp dễ gây đẻ khó, nguy cơ đẻ trẻ nhẹ cân (dưới 2.500g), chiều dài thấp và vòng đời SDD thấp còi lại tái diễn.
Một hội thi về chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ tại Đăk Lăk
Phòng chống SDD thấp còi
Thời cơ vàng để phòng chống SDD thấp còi có hiệu quả là thời kỳ bà mẹ mang thai và trẻ em trong 2 năm đầu đời.
Theo khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng (2007) nhu cầu năng lượng của phụ nữ mang thai cao hơn phụ nữ không có thai là 360kcal/ngày trong 3 tháng giữa và 475kcal/ngày trong 3 tháng cuối và nhu cầu protein cao hơn từ 10-18g/ngày.
Thức ăn đa dạng và có đủ 4 nhóm thực phẩm (ngũ cốc khoai củ, đạm động vật, đậu đỗ, dầu mỡ, rau xanh hoa quả). Ngoài chế độ ăn nên uống thêm viên sắt, acid folic (60mg sắt nguyên tố + 400mcg acid folic) để phòng chống thiếu máu và dị tật ống thần kinh thai nhi. Cần khám thai định kỳ và theo dõi tăng cân từng quý để
bổ sung dinh dưỡng kịp thời.
Chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ trong 2 năm đầu đời: Đây là giai đoạn chuyển tiếp về nuôi dưỡng trẻ từ trong bụng mẹ đến môi trường bên ngoài tử cung, trẻ bắt đầu
bú mẹ, ăn bổ sung rồi tiến tới các chế độ ăn cùng gia đình.
Trong giai đoạn này trẻ tăng trưởng và phát triển nhanh nhưng hệ miễn dịch chưa hoàn chỉnh nên dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn nhất là tiêu chảy, viêm đường hô hấp cấp… sữa mẹ là
thức ăn tốt nhất đối với trẻ nhỏ, cho trẻ bú sớm ngay sau đẻ, bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu (180 ngày).
Từ 6 tháng tuổi trở lên cho ăn bổ sung, thức ăn bổ sung có đủ 4 nhóm thực phẩm cùng với bú mẹ kéo dài 18-24 tháng. Khi trẻ bị bệnh không được kiêng khem quá mức, tiếp tục cho trẻ bú mẹ, ăn nhiều bữa trong ngày, thức ăn dễ tiêu hóa, đủ dưỡng chất.
Ngoài ra bổ sung vi chất dinh dưỡng vitamin A, D, kẽm và tiêm chủng cho trẻ sẽ rất quan trọng giúp phòng chống SDD thấp còi.
Theo PGS.BS Đào Ngọc Diễn - Sức khỏe & Đời sống