Hầu hết các bộ phận của cây sắn dây đều đã được sử dụng làm thuốc trong Đông y như:
- Củ (cát căn): Vị ngọt cay, tính mát; có tác dụng chữa sốt, làm ra mồ hôi, chữa sởi không mọc được, phiền tảo, khát nước, nhức đầu, kiết lỵ...
- Bột (cát phấn): Vị ngọt, tính rất lạnh, có tác dụng thanh nhiệt, trừ phiền, dùng chữa phiền nhiệt, miệng khát, ban nhiệt.
- Hoa (cát hoa): Vị ngọt hơi đắng, tính mát; có tác dụng giải độc rượu, chữa sốt, chán ăn, nôn mửa ra chất chua, thổ huyết...
Ảnh minh họa.
Một số cách dùng sắn dây chữa bệnh:
- Chảy máu mũi suốt ngày không ngừng, tâm thần phiền muộn: Củ sắn dây tươi giã nát, vắt lấy nước cốt, uống mỗi lần một chén con.
- Rắn cắn: Giã lá sắn dây tươi vắt lấy nước uống, bã đắp lên nơi rắn cắn.
- Vết thương chảy nhiều máu: Dùng lá sắn dây tươi giã nát, đắp vào vết thương.
- Viêm ruột, đau bụng đi ngoài giống kiết lỵ, cồn cào, buồn bực, nôn oẹ do uống nhầm các thứ thuốc nóng hoặc quá mãnh lịêt: Dùng bột sắn dây quấy đường uống; hoặc dùng cát căn 30g, rau má 20g giã nát, chế thêm nước, vắt lấy nước cốt uống trong ngày.
- Trẻ sơ sinh miệng mím chặt, sùi bọt mép, không bú được: Lấy một đoạn dây sắn dây đốt thành than, nghiền mịn, dùng khoảng 3-5g bột hoà với sữa mẹ, nhỏ vào miệng trẻ. Làm như vậy vài lần trẻ sẽ mở miệng và bú được.
- Ngực nóng, thổ huyết không ngừng: Củ sắn dây tươi giã nát, vắt lấy 500ml uống.
Sắn dây có thể sử dụng kết hợp với một số vị thuốc khác.
- Chống ngứa do mồ hôi: Bột sắn dây 5g, thiên hoa phấn 5g, hoạt thạch 20g, trộn đều, rắc lên những nơi ẩm ngứa.
- Cảm mạo, sốt, cổ gáy cứng đơ, sợ gió, không mồ hôi: cát căn 8g, ma hoàng 5g, quế chi 4g, đại táo 5g, thược dược 4g, sinh khương 5g, cam thảo 4g; cho 600ml nước, sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
- Trẻ nhỏ cảm phong nhiệt, nôn mửa, đau đầu, kinh sợ khóc thét: Cát căn 30g giã nát, gạo tẻ 50g. Cát căn sắc với 2 bát nước lớn, đun cạn còn 1 bát, chắt lấy nước nấu cháo với gạo, thêm chút gừng sống và mật ong, cho trẻ ăn hàng ngày.
- Cảm nắng, sốt nóng, nhức đầu, khát nước, có mồ hôi, nóng ruột, nôn oẹ: Bột sắn dây 12g hoà đường uống; hoặc dùng cát căn 20g, đậu ván (sao) 12g, giã giập, sắc nước uống trong ngày.
- Cảm sốt nóng, nôn oẹ, khát nước, nhức đầu: Cát căn, sài hồ, chi tử, mỗi thứ 15-20g, sắc nước uống trong ngày.
- Vùng ngực bụng nóng cồn cào, khát nước: Bột sắn dây 120g, gạo tẻ 15g. Gạo tẻ ngâm nước một đêm, chắt bỏ nước, trộn đều với bột sắn dây, nấu cháo ăn trong ngày.
- Ngộ độc thức ăn, đại tiện ra máu do ăn phải đồ nóng, độc: Củ săn dây tươi, ngó sen tươi 2 thứ giã nát, vắt lấy 500ml nước cốt mỗi thứ, hoà đều, uống dần.
- Ngộ độc rượu (uống quá nhiều rượu khiến tỳ vị thương tổn, khạc hoặc nôn ra máu, người phát sốt, tiểu tiện đỏ): Hoa sắn dây 30g, hoàng liên 4g, hoạt thạch 30g (thuỷ phi), bột cam thảo 15g, tán thành bột mịn, trộn với nước, hoàn thành viên, mỗi lần uống 3g, chiêu thuốc bằng nước mát. Thuỷ phi là thêm nước vào vị thuốc cùng tán, hoặc tán xong cho vào nước khuấy lên để bột thuốc lắng xuống; thường áp dụng khi bào chế hoạt thạch, chu sa, thanh đại.
Theo Văn hóa ẩm thực