Theo thạc sĩ, bác sĩ Cao Hùng Phú, Giám đốc Bệnh viện đa khoa Tâm Trí Sài Gòn, mỗi năm trên thế giới có gần một triệu người được phát hiện bị ung thư đại trực tràng, trong đó nam chiếm tỷ lệ cao hơn nữ. Bệnh này xếp thứ hai trong 5 loại ung thư thường gặp nhất ở nam giới bao gồm ung thư phổi, ung thư đại trực tràng, ung thư gan, ung thư tuyến tiền liệt.
Bác sĩ Phú cho biết hơn 90% người bị u hoặc ung thư đại tràng được chẩn đoán sau tuổi 50, song độ tuổi bệnh nhân đang dần trẻ hóa. Trong quá trình khám chữa bệnh, bác sĩ thường gặp nhiều trường hợp nam giới mắc bệnh lý polyp đại tràng hoặc trực tràng nhưng phát hiện trễ đã chuyển sang ung thư, thậm chí tế bào ung thư đã di căn. Ban đầu các polyp thường lành tính nhưng do tâm lý của bệnh nhân ngại đi khám đợi đến khi bệnh có triệu chứng rõ ràng thì đã ở giai đoạn muộn, khó điều trị.
Thống kê cho thấy bệnh ung thư nói chung, ung thư đại trực tràng nói riêng, ở giai đoạn đầu chưa có biểu hiện đau nếu được điều trị sớm sẽ mang lại tỷ lệ thành công trên 90%. Tuy nhiên tại Việt Nam người dân ít chủ động kiểm tra sức khỏe nên tỷ lệ bệnh cao, khi phát hiện thường ở giai đoạn nặng hơn so với người dân các nước tiên tiến. Dù vậy, hiện nay một bộ phận giới tri thức tiếp cận thông tin tốt nên đã chủ động hơn trong việc phòng ngừa và đi khám bệnh, nhờ đó bệnh được phát hiện sớm hơn, nhờ đó nâng cao tỷ lệ chữa trị thành công.
Bác sĩ Phú lưu ý, triệu chứng của ung thư trực tràng và đại tràng thường giống các bệnh đường ruột khác như trĩ, kiết. Do đó mọi người không nên chủ quan khi thấy các biểu hiện như táo bón, tiêu chảy, đi ngoài phân có kèm theo chất nhầy, đau quặn bụng và đại tiện có mót rặn thường xuyên mà không giải thích được nguyên nhân, mệt mỏi, khó thở, chóng mặt, giảm cân nhanh. Khi đó nên đi khám bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và hỗ trợ điều trị sớm.
Những nguyên nhân gì gây ung thư đại trực tràng?
Cho tới nay cũng giống như nhiều loại ung thư khác người ta cũng chưa biết được nguyên nhân gây ung thư đại trực tràng. Trên 75-95% ung thư đại trực tràng xuất hiện ở những người mà không có liên quan tới yếu tố về gen.
Phần lớn ung thư đại trực tràng xuất hiện từ các polyp ung thư hóa. Polyp tuyến là loại hay ung thư hóa khi mà kích thước > 1cm.
Những người mà có bố mẹ và anh em ruột bị ung thư đại trực tràng thì khả năng người đó bị ung thư đại trực tràng cao gấp 2-3 lần so với người không có tiền sử gia đình bị ung thư đại trực tràng.
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư đại trực tràng
Nam giới hay bị hơn nữ, người lớn tuổi hay bị hơn so với người trẻ tuổi. Ung thư đại tràng tăng dần theo tuổi. Tại Hoa Kỳ chỉ khoảng 0,1 % ung thư đại trực tràng được chẩn đoán ở tuổi 20, 1,1% ở tuổi 20-34, 4% ở tuổi 35-44, 13,4% ở tuổi 45-54, 20,4% ở tuổi 55-64, 24% ở tuổi 65-74, 25% ở tuổi 75-84 và 25% ở tuổi 85.
Như vậy, 94,9% ung thư đại trực tràng đươc chẩn đoán ở tuổi trên 45. Chế độ ăn nhiều chất béo, ăn nhiều thịt đỏ, uống nhiều rượu, béo phì, hút thuốc lá, ít vận động thể lực cũng là các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng ung thư đại trực tràng.
Khoảng 10% số trường hợp ung thư đại trực tràng liên quan tới ít vận động. Nguy cơ ung thư đại trực tràng tăng lên khi một ngày uống trên 2 đơn vị cồn với nam và 1 đơn vị cồn với nữ (theo tiêu chuẩn 1 đơn vị cồn của Hoa Kỳ tương đương 14g ethanol, bằng khoảng 300 ml bia 5 độ và khoảng 120 ml rượu vang 12 độ).
Phòng chống ung thư đại trực tràng
Phần lớn ung thư đại trực tràng xuất hiện ở những người trên 50 tuổi. Chính vì vậy cần tiến hành soi đại tràng cho tất cả mọi người ở lứa tuổi > 50, kể cả những người không có triệu chứng. Nếu soi đại tràng hoàn toàn bình thường và không có polyp thì sau mười năm mới phải soi lại.
- Những người có nguy cơ cao ung thư đại trực tràng: khi soi đại tràng phát hiện có từ 3-10 polyp loại tuyến ống (tubular adenomas) trở lên hoặc có loạn sản mức độ cao hoặc polyp loại nhung mao hoặc loại ống tuyến nhung mao hoặc polyp có kích thước ³ 1 cm bệnh nhân cần được soi lại tại thời điểm 3 năm sau đó. Nếu có > 10 polyp tuyến cần soi lại trong vòng trước 3 năm. Đối polyp răng cưa (serrated polyp) ³ 1cm soi lại tại thời điểm 3 năm sau đó.
- Những người ít có nguy cơ ung thư đại trực tràng: khi soi đại tràng phát hiện có 1-2 polyp loại tuyến ống, hoặc polyp kích thước nhỏ <1 cm="" và="" không="" có="" loạn="" sản="" mức="" độ="" cao,="" những="" bệnh="" nhân="" này="" soi="" đại="" tràng="" lại="" sau="" 5-10="" năm.="" đối="" polyp="" răng="" cưa="">< 1="" cm="" và="" không="" có="" loạn="" sản="" soi="" lại="" tại="" thời="" điểm="" 5="" năm="" sau="" đó.="" đối="" với="" trường="" hợp="" polyp="" tăng="" sản="" (hyperplastic="" polyp)="" bệnh="" nhân="" cần="" soi="" lại="" tại="" thời="" điểm="" 10="" năm="" sau="">
- Những người có tiền sử gia đình: bố mẹ, anh em ruột và con bị ung thư đại trực tràng cần soi đại tràng để sàng lọc ở tuổi 40 hoặc trước 10 năm so với tuổi của người thân bị ung thư đại trực tràng
- Những người bị viêm loét đại tràng chảy máu hoặc bị bệnh Crohn: cần soi đại tràng hàng năm kể từ năm thứ 8 khi phát hiện bị tổn thương toàn bộ đại tràng hoặc từ năm thứ 12 đối với tổn thương toàn bộ đại tràng trái. Để phát hiện những tổn thương loạn sản.
- Những người bị hội chứng polyp có tính chất gia đình (Familial adenomatous polyposis -FAP) cần soi đại tràng hàng năm.
Thùy Linh (t/h)