Người ta chia cholesterol thành hai loại. Loại có hại làm cho
chất béo bám vào thành mạch, gây xơ mỡ
động mạch. Loại có lợi mang cholesterol gây hại trong mạch máu ra ngoài.
Bình thường, lượng cholesterol toàn phần nhỏ hơn 200 mg%. Chỉ số này được coi là cao khi lớn hơn 240 mg%. Tuy nhiên, chỉ khi nào loại cholesterol có hại quá cao (lớn hơn 180 mg%) và loại
cholesterol có lợi quá thấp (dưới 35 mg%) thì mới gây
rối loạn cân bằng cholesterol.
Thầy thuốc căn cứ vào sự rối loạn này và
tiền sử bệnh tật để quyết định cho dùng thuốc hay không. Bệnh nhân không được tự ý mua thuốc dùng.
Thuốc làm hạ cholesterol có 4 nhóm chính, thường dùng nhất là nhóm fibrat và statin.
-
Nhóm fibrat: Biệt dược thông dụng là Lypanthyl, làm giảm cholesterol có hại, tăng cholesterol có lợi, từ đó làm giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Tuy nhiên, thuốc có thể làm tổn thương cơ
(thường xảy ra đối với người bị đau cơ lan tỏa), ảnh hưởng xấu đến thận và gan. Vì thế, không được dùng cho người suy gan thận; với người bình thường, nếu dùng phải định kỳ kiểm tra chức
năng gan.
-
Nhóm statin: Biệt dược thông dụng là Lescol. So với nhóm trên, nhóm này làm giảm cholesterol có hại và tăng cholesterol có lợi với mức mạnh hơn, ngăn ngừa tốt hơn nguy cơ xơ mỡ động
mạch và một số
bệnh tim khác.
Một ưu điểm khác là thuốc được hấp thu nhanh và hoàn toàn (khoảng 98%). Thuốc cũng có những tác dụng phụ như nhóm trên. Ngoài ra, do chưa có các thông tin đầy đủ về tác dụng của thuốc
đối với trẻ dưới 18 tuổi nên đối tượng này không được dùng.
-
Nhóm niacin: Biệt dược thông dụng là Niacin. Thuốc làm giãn nở các động mạch nhỏ, mao mạch, giảm cholesterol máu; thường dùng phối hợp với nhóm statin.
Cần thận trọng khi dùng cho phụ nữ mang thai, cho con bú, người sỏi mật hay có bệnh mạch vành; theo dõi cẩn thận nếu
bệnh nhân có tiền sử vàng da, bị bệnh gan hay loét
tiêu hóa. Không
dùng cho trẻ em, người rối loạn chức năng gan, loét tiêu hóa, chảy máu động mạch.
-
Nhóm resin: Biệt dược thông dụng là Cholestyramin hoặc Cholestipal. Thuốc làm giảm loại lipoprotein
phân tử lượng thấp (tức gián tiếp làm giảm cholesterol có hại), từ đó làm giảm 25-30%
lượng cholesterol toàn phần xuống, giảm sự tích tụ lipid ngoài thành mạch.
Sau 3-6 tuần không dùng, lượng lipoprotein phân tử lượng thấp và cholesterol toàn phần lại tăng lên. Thuốc có thể gây táo bón và tiêu chảy, nôn, nhưng sẽ tự mất đi khi ngừng dùng.
Những thuốc nói trên thường đắt, khó dùng. Thầy thuốc chỉ kê đơn khi có sự rối loạn mất cân bằng cholesterol thực sự và khi người bệnh không có tiền sử bệnh tim mạch, tiểu đường. Trong các
trường hợp còn lại, nên điều trị bằng cách thực hiện chế độ ăn thích hợp, cụ thể là:
- Phần năng lượng do chất béo cung cấp chỉ được chiếm dưới 30% (khoảng 700 kilo calo) tổng năng lượng cần dùng hằng ngày (khoảng 2.200 kilo calo). Giảm các chất béo bão hòa (thịt mỡ,
bơ, pho mát, margarin...), nên ăn các loại chất béo chưa bão hòa (dầu đậu nành, dầu hướng dương, dầu vừng...).
- Không ăn nhiều các thức ăn có cholesterol cao. Nhu cầu cholesterol hằng ngày là 300 mg. Một lòng đỏ trứng có trung bình 215 mg cholesterol (mỗi tuần chỉ nên ăn ba quả trứng). Các thực
phẩm khác đều chứa cholesterol như thịt, sữa, gan, bơ, lòng súc vật...
- Nên ăn nhiều rau quả (vì chúng làm hạ lượng cholesterol) như táo, bưởi, cam, quýt, bắp cải, cải củ, cải bẹ, cải xanh, cà rốt, cà chua, cà dái dê, đu đủ, tỏi, hành ta, hành tây, gừng ớt. Mỗi ngày nên
ăn 200 gam rau lá, 100 gam củ quả non, 200 gam quả chín.
- Nên ăn cá nhiều hơn ăn thịt, nên chọn loại cá béo. Chất béo omega-3 có trong mỡ cá sẽ làm giảm lipid máu và cholesterol máu.
Ngoài ra, bệnh nhân cần vận động thường xuyên để giảm béo.