Bình thường, lưỡi hoạt động liên tục để thực hiện nhiệm vụ của mình, tuy nhiên trên bề mặt lưỡi gồm các gai lưỡi và nhiều đường rãnh hẹp dọc ngang là nơi trú ngụ của vi khuẩn gây mùi hôi trong miệng và sinh bệnh tại lưỡi. Những bệnh lý có thể gặp là:
Viêm lưỡi bụi gai từng đám
Biểu hiện thành từng vết bụi gai khu trú đỏ và nhẵn, không trợt, không đau. Có thể có các hình thái lâm sàng sau:
Đám trụi gai thành từng đám nhẵn, đều đặn, tròn hoặc bầu dục, liên kết thành từng mảng, không cứng, không đau, đơn độc hoặc nhiều đám ở một vùng nào đó trên lưỡi.
Đám viêm lưỡi bụi gai hình thoi nằm ở giữa mặt lưỡi. Nguyên nhân của viêm lưỡi trụi gai có thể do các bệnh lý ở răng lợi như sâu răng, viêm lợi, do giang mai, do rối loạn tiêu hoá hoặc không rõ nguyên nhân.
Lưỡi bản đồ
Là một loại viêm lưỡi biểu hiện thành từng mảng trụi gai, đỏ và nhẵn có viền trắng vằn vèo hình bản đồ, viền hơi gờ cao 1 - 2mm, vùng trung tâm đỡ đỏ hơn, đỡ trụi gai hơn, có xu hướng bình thường. Bệnh thường bắt đầu bằng một vết nhỏ, màu trắng xám hơi gờ cao ở đầu lưỡi hoặc rìa lưỡi, dần dần lan rộng, đỏ, nhẵn trụi gai, hình ảnh thay đổi từng ngày, không đau, tiến triển dai dẳng. Nguyên nhân gây bệnh có thể do vi khuẩn. Điều trị bằng cách bôi các thuốc sát khuẩn thông thường.
Lưỡi lông
Là một tình trạng bệnh lý do tăng sinh các nhú, các nhú dài ra, dày lên tạo nên hình ảnh giống như đám cỏ bị rạp xuống. Lưỡi lông cũng thường bị nhiễm sắc tố nâu đen do các vi khuẩn tạo sắc tố gây nên. Các yếu tố thuận lợi gây nên lưỡi lông là sốt, mất nước, giảm tiết nước bọt, uống kháng sinh trong thời gian dài. Điều trị loại bỏ các yếu tố thuận lợi gây nên lưỡi lông. Dùng các thuốc sát khuẩn nhẹ bôi lên bề mặt lưỡi.
Lưỡi nứt
Là một tình trạng bẩm sinh, lành tính, trên bề mặt lưỡi có các rãnh sâu. Trong đó có rãnh sâu nhất, rộng nhất chạy dọc ở chính giữa lưỡi, các rãnh ở rìa lưỡi thì ngắn hơn và nông hơn. Niêm mạc lưỡi vẫn bình thường, vẫn phủ lên các rãnh đó. Lưỡi không đau, không cộm nhưng dễ bị nhiễm khuẩn hoặc nhiễm nấm thứ phát nếu vệ sinh không tốt. Điều trị, hiện nay chưa có biện pháp gì điều trị lưỡi nứt. Chủ yếu là giải thích cho bệnh nhân yên tâm, không lo lắng gì vì bệnh lành tính, giữ vệ sinh răng miệng để tránh bội nhiễm nẫm, vi khuẩn.
Lưỡi do các sợi cơ cấu tạo thành, là bộ phận mềm, không xương nằm trong khoang miệng dùng để nếm, nói, nhai và nuốt. Lưỡi giúp con người thưởng thức các vị khác nhau trong thực phẩm, nước uống cũng như dược phẩm hoặc các chất khác nhờ một chuyên gia có tên nụ nếm (nằm trên lưỡi). Lưỡi được phân chia thành hai phần là thân lưỡi nằm ở phía trước và cuống lưỡi nằm ở phía sau.
TS. Trần Đăng Quyết